APFELSCHUSS

Χρήστος Χρυσόπουλος

Είναι κάποιες εβδομάδες τώρα, που ζω σε ένα σπίτι στη Ζυρίχη, ψηλά στο λόφο του Hottingen και από το τραπέζι του μικρού γωνιακού μου μπαλκονιού διακρίνω μοναχά τα δόρατα των εκκλησιών της πόλης μέσα από το φύλλωμα των δέντρων. Παρακολουθώ τα νέα από την Αθήνα, μιλώ με φίλους στον Νέο Κόσμο, στα Πετράλωνα, περπατώ κάμποσες ώρες καθημερινά στη λίμνη και διαβάζω την αλληλογραφία (αραιή ομολογουμένως – τριάντα έξι επιστολές από το 1947 ως το 1986) ανάμεσα στον Μαξ Φρις και τον Φρίντριχ Ντίρενματ. Η πραγματικότητα μοιάζει με φωτογραφικό καρέ στο οποίο τραβήχτηκαν λανθασμένα δύο φωτογραφίες. Η διπλή έκθεση συγχωνεύει τα τοπία διαλύοντας το καθένα στα συστατικά του αντικείμενα. Αυτό που διακρίνεται στο συνονθύλευμα δεν είναι ένας νέος τόπος, ούτε καν οι δύο αρχικοί, αλλά μόνο ασύνδετα μεμονωμένα στοιχεία που με δυσκολία παραπέμπουν το καθένα στην καταγωγική του πηγή.

Να, λοιπόν, με ποιον τρόπο ζω τις τελευταίες εβδομάδες. Ετούτη η ανοίκεια –αλλά όχι δυσάρεστη– θέση στην οποία βρίσκομαι είναι το προνόμιο του ταξιδιού, είναι ο πλούτος του να ζεις παροδικά σε έναν ξένο τόπο. Οι σκέψεις, οι εντυπώσεις και οι συνειρμοί διαμορφώνουν απροσδόκητες συνάψεις. Ετερόκλητα πράγματα τοποθετούνται με διαφάνεια το ένα πάνω στο άλλο... Κι έτσι, αναπάντεχα σήμερα, είδα αυτή τη φωτογραφία στο διαδίκτυο. Ενός άντρα που θα μπορούσε να έχει την ηλικία μου. Φορά λευκό πουκάμισο και μαύρο παντελόνι, στην τσέπη του στέρνου διακρίνονται σφηνωμένα κάποια έγγραφα. Κάθεται σε έναν τσιμεντένιο στύλο στην πλατεία Βικτωρίας, δέκα λεπτά μακρύτερα από το Αθηναϊκό μου σπίτι. Μόνο που τα δυο του μπατζάκια χάσκουν αδειανά καθώς στο πλακόστρωτο ακουμπούν αφημένα δυο βγαλμένα τεχνητά μέλη με προσεκτικά φορεμένες μαύρες κάλτσες και μαύρα παπούτσια. Δεν διακρίνονται τα χαρακτηριστικά του ανάμεσα στους άστεγους πρόσφυγες της πλατείας. Κρύβει το πρόσωπο με την παλάμη του. Είδα αυτή την εικόνα σήμερα το πρωί. 

Δεν αντιλήφθηκα τη στιγμή που πραγματοποιήθηκε η «διπλή έκθεση». Στο καρέ έπεσε αυτό το απόσπασμα ενός κειμένου από το βιβλίο που διαβάζω. Ο Ντίρενματ στηλιτεύει με ειρωνική μελαγχολία την Ελβετική ουδετερότητα απέναντι στους Ναζί: «...κρατήσαμε τα ιδανικά μας, δίχως να τα εφαρμόσουμε, κλείσαμε τα μάτια μολονότι δεν παραμείναμε ολότελα τυφλοί. Ο Γουλιέλμος Τέλος τράβηξε το βέλος, αλλά την ίδια στιγμή υποκλίθηκε αδιόρατα προς το καπέλο – κι έτσι απαλλαγήκαμε από τους ήρωες». Ο Ντίρενματ κάνει ένα χειρουργικά καυστικό σχόλιο διαστρέφοντας –αδιόρατα κι εκείνος– τον θρύλο του Γουλιέλμου Τέλλου, βάζοντάς τον να υποκλίνεται –έστω διστακτικά– στο καπέλο του Αυστριακού διοικητή Άλμπρεχτ Γκέσλερ. Το σημαντικότερο, όμως, δεν είναι η βιρτουοζιτέ του ιδεολογικού πλήγματος που καταφέρνει ο συγγραφέας. Το ουσιαστικότερο είναι κάτι πολύ απλό, είναι η πρόδηλη μεταφορά της ενοχής απέναντι στην απάνθρωπη πραγματικότητα.

Να, λοιπόν, με ποιον τρόπο οι ιστορίες δημιουργούν την πολλαπλή έκθεση. Ένας Ελβετός συγγραφέας σχολιάζει το παρελθόν της χώρας του απέναντι σε μια περασμένη γειτονική  απανθρωπία, κι εγώ βλέπω από μακριά ένα παρόν στη δική μου – που σε εκείνη την κοινή παλαιά συγκυρία έχτισε έναν μύθο αυτάρεσκα αντίθετο απέναντι στους ήρωες. Αναλογίζομαι τη χθεσινή εικόνα στην πλατεία του πραγματικού μου σπιτιού με τα ίδια λόγια: «...κρατάμε τα ιδανικά μας, δίχως να τα εφαρμόζουμε, κλείνουμε τα μάτια μολονότι δεν παραμένουμε ολότελα τυφλοί». Ακόμα κι αν εμείς είχαμε ήρωες...

Ζυρίχη, 7/8/2020

(Πρώτη δημοσίευση: ΧΡΟΝΟΣ, 11 Αυγούστου 2020)

ΧΡΟΝΟΣ #71, 11 Αυγούστου 2020

Ο Χρήστος Χρυσόπουλος ασχολείται με διαφορετικά είδη λογοτεχνίας (πεζογραφία, δοκίμιο, χρονικό), με τη θεωρία και με τη φωτογραφία. Έχει βραβευτεί με το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (2008), το διεθνές βραβείο Balkanika (2015) και το γαλλικό βραβείο Prix Laure Bataillon (2014). Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Πολιτισμού (ECP) και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Συγγραφέων (SEUA). Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Χρήστος Χρυσόπουλος

Christos Chrissopoulos, born in 1968 in Athens, is a novelist and essayist. He has published fourteen books and received a number of grants and awards, including the Academy of Athens Prize in 2008 and the prizes Laure-Bataillon (France, 2013) and Balkanika (2015). His work is available in several languages. 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Τα πρώτα βήματα στην Κίνα έχουν την ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας. Το βλέμμα σου γίνεται παιδικό, ελαφρώς αφελές. Ένα μειδίαμα εγκαθίσταται στο πρόσωπο προτρέποντάς σε να διακωμωδήσεις ακόμα και το πλέον τετριμμένο πραγματάκι: ένα αυτοκόλλητο στον στύλο του φαναριού, ένα πεταμένο μπουκάλι αναψυκτικού, ένα ασχημάτιστο σύννεφο.