Π. Δουβίτσας: Κυρία Ραγιά, δραστηριοποιείστε σε έναν χώρο που στην Ελλάδα λίγοι εκδότες έχουν τόση παράδοση και εμπειρία, αυτόν των εκδόσεων τέχνης, αρχιτεκτονικής, φωτογραφίας. Ποια είναι η δική σας εικόνα για το παρόν και το μέλλον των εκδόσεων αυτών στην Ελλάδα;

Α. Ραγιά: Δυστυχώς στη χώρα μας οι εικονογραφημένες εκδόσεις τέχνης, αρχιτεκτονικής, φωτογραφίας έχουν τα τελευταία 10 χρόνια υποστεί μείωση της τάξεως του 80%. Οι πωλήσεις λιανικής έχουν περιοριστεί πάρα πολύ –με το κλείσιμο αρκετών βιβλιοπωλείων–, ενώ η χονδρική και τα εταιρικά δώρα είναι πλέον ελάχιστα.

Βέβαια, μεγάλη πτώση πωλήσεων σε ανάλογα βιβλία υπάρχει σε όλες τις χώρες του κόσμου, καθώς τα νοικοκυριά περιορίζουν όλο και περισσότερο τα έξοδά τους στα απολύτως απαραίτητα. Μόνη εξαίρεση αποτελούν τα πωλητήρια των μεγάλων μουσείων παγκοσμίως, τα οποία έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό. 

Πιστεύω ότι στο μέλλον τα εξειδικευμένα αυτά βιβλία θα παραμείνουν μεν στην αγορά αλλά σε πολύ μικρότερες ποσότητες. Θα συνοδεύουν εκθέσεις, εκδηλώσεις και προγράμματα, καθώς αυτά θα αποτελούν και την αρχική «αγορά» της έκδοσης.

 

Π.Δ.: Μήπως αυτού του τύπου τα βιβλία είναι μια περιττή πολυτέλεια στις μέρες μας; Άλλωστε, τα βιβλία αυτά είναι υπερβολικά ακριβά σε μια τόσο μικρή αγορά όπως η δική μας…

Α.Ρ.: Πιστεύω ότι η χρήση υψηλής ποιότητας εικονογραφημένων εκδόσεων θα συνεχίσει να υπάρχει καθώς αποτελεί κομμάτι επιστημονικής τεκμηρίωσης και καταγραφής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Η χρηματοδότηση όμως αυτών των εκδόσεων θα μπορεί στο εξής να γίνεται μόνο από χορηγίες.

 

Π.Δ.: Σε σχέση με τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας: Πλέον υπάρχει η δυνατότητα να έχω μια αρκετά καλή οθόνη ακόμα και στο κινητό μου. Μήπως είναι καιρός να φύγουμε από τις ακριβές χάρτινες εκδόσεις; Αν γίνει αυτό, χάνεται κάτι; Τι;

Α.Ρ.: Τα καλά εικονογραφημένα βιβλία δεν μπορούν να αντικατασταθούν με καμία οθόνη. Το βιβλίο και σαν αντικείμενο αποτελεί έργο τέχνης. Η χρήση της τεχνολογίας βοηθά αρκετά στην έρευνα αλλά η απόδοση των εικόνων στην οθόνη δε συγκρίνεται με αυτή του χαρτιού, τουλάχιστον όχι ακόμη.

Τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα οι πωλήσεις ηλεκτρονικών βιβλίων τέχνης είναι πάρα πολύ μικρές, σε σημείο μάλιστα που δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τα βασικά έξοδα της παραγωγής του ηλεκτρονικού βιβλίου. Γι’ αυτό τον λόγο υπάρχει πολύ μικρότερη παραγωγή ηλεκτρονικών βιβλίων τέχνης από αυτή των εντύπων.

 

Π.Δ.: Υπάρχει κάποια ισορροπία που θα έπρεπε να επιδιώξουμε κατά τη γνώμη σας τα επόμενα χρόνια; Πώς θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό το κράτος και πώς οι ίδιοι οι αναγνώστες των βιβλίων; Τι ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν οι βιβλιοθήκες και με ποιον τρόπο;

Α.Ρ.: Το κράτος ιδανικά θα έπρεπε να βοηθά στην παραγωγή περισσότερων εκδόσεων στα ελληνικά καθώς και η γλώσσα μας αποτελεί πρόβλημα: είναι η γλώσσα ενός μικρού κοινού που έχει ταυτόχρονα αποδυναμωθεί οικονομικά σε μεγάλο βαθμό. Έχουμε και εμείς ξεκινήσει πλέον να βγάζουμε βιβλία μόνο στα αγγλικά, καθώς δεν μπορούμε αλλιώς να πλησιάσουμε την ευρύτερη αγορά για να καλύψουμε τα έξοδά μας. Θυμηθείτε αυτό που είπα παραπάνω: Η επιστημονική τεκμηρίωση και καταγραφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας θα γίνεται πλέον κυρίως στα αγγλικά και θα απευθύνεται κυρίως στον ξένο αναγνώστη; 

Επίσης, κάποιες επιδοτήσεις θα βοηθούσαν στη μείωση του κόστους για τον εκδότη και θα είχαν σαν συνέπεια τη μείωση της τιμής πώλησης των βιβλίων στο ευρύτερο κοινό. 

Οι βιβλιοθήκες (όπου υπάρχουν) μπορούν να φέρνουν και τα παιδιά κοντύτερα στο βιβλίο με εκδηλώσεις και προγράμματα για όλες τις ηλικίες. Στο εξωτερικό, ο δανεισμός από τις δημοτικές βιβλιοθήκες αποτελεί κομμάτι της εκπαίδευσης. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν γίνεται τίποτε προς την κατεύθυνση αυτή με τον τρόπο που θα έπρεπε: Η τελευταία τροπολογία για τις βιβλιοθήκες και τα πνευματικά δικαιώματα σκοτώνει πραγματικά τους ανθρώπους του βιβλίου με τη δικαιολογία της ελεύθερης πρόσβασης. Μεγάλο κρίμα που στη χώρα μας (την κοιτίδα του πολιτισμού) αναγκαζόμαστε να παραχωρούμε και αυτά τα δικαιώματά μας. Οι αναγνώστες μπορούν να βοηθήσουν ενεργά, συνειδητοποιώντας τη βαρύτητα του πνευματικού δικαιώματος για την παραγωγή του πολιτιστικού και εκπαιδευτικού προϊόντος «βιβλίο» και απαιτώντας από το κράτος να την ενδυναμώνει με όλους τους τρόπους. 

(πρώτη δημοσίευση: περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ, 27 Σεπτεμβρίου 2017)