ΜΕΡΟΣ Α΄ – Αποτίμηση και προοπτικές της αναπτυξιακής πολιτικής πριν και μετά το 2015

Το κείμενο αυτό σκοπό έχει να αντικρούσει με απτά παραδείγματα την επιχειρηματολογία της σημερινής αντιπολίτευσης (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ), που κατηγορεί την κυβέρνηση ότι δεν κατάφερε μέσα σε τρία μόλις χρόνια να επιλύσει όλα τα προβλήματα και να απαλλαγεί από τα «βάρη του παρελθόντος» που συσσωρεύτηκαν από τις ίδιες τις δυνάμεις του δικομματισμού κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Η διαφορά είναι ότι ενώ αυτά τα διαχρονικά βάρη οδήγησαν στη χρεοκοπία της χώρας, είναι η παρούσα κυβέρνηση που αναμετρήθηκε αποφασιστικά μαζί τους, όχι μόνο στο πλαίσιο μιας καλύτερης διαχείρισης του υπάρχοντος αλλά και με στόχο να διαμορφώσει ένα νέο παράδειγμα πολιτικής. Καθώς μεγάλο μέρος της ισοπεδωτικής κριτικής της αντιπολίτευσης εστιάζεται στην υποτιθέμενη «αντι-αναπτυξιακή», «κρατικιστική» και «αντι-επενδυτική» πολιτική της κυβέρνησης, θα προσπαθήσουμε να τεκμηριώσουμε τη διαφορά ανάμεσα στο παλαιό παράδειγμα «αναπτυξιακής» πολιτικής που παραλάβαμε το 2015 και στο νέο πλαίσιο ενίσχυσης και προσέλκυσης επενδύσεων που διαμορφώνουμε στη χώρα.

Η αλήθεια είναι ότι το 2015 η κυβέρνηση βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σειρά τετελεσμένα, πέρα από την οικονομική κρίση και το ευρύτερο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής. Τα «βάρη του παρελθόντος» δημιουργούσαν εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες μέσα στις οποίες ήταν εξ αντικειμένου υποχρεωμένη να λειτουργήσει μία νέα πολιτική ηγεσία. Για τις προηγούμενες κυβερνήσεις, αυτά θα αποτελούσαν το άλλοθι για να μην καταπιαστούν με τα χρονίζοντα προβλήματα ή ακόμη χειρότερα για να τα διαιωνίσουν. Εμείς, όμως, δεν θελήσαμε να κρυφτούμε πίσω από τα «βάρη του παρελθόντος», συνεχίζοντας την ίδια στείρα πολιτική, αλλά να τα αποτινάξουμε από τις πλάτες της ελληνικής κοινωνίας. Βέβαια, η υπέρβασή τους απαιτεί χρόνο και κοπιώδη προσπάθεια, βαθιές αλλαγές στο κράτος και στη σχέση και συνέργειά του με την αγορά. Είναι όμως τουλάχιστον υποκριτικό να κατηγορούμαστε από όσους δημιούργησαν τα προβλήματα γιατί δεν τα επιλύουμε διαμιάς.

 

Τα βάρη του παρελθόντος που κληροδότησαν οι όψιμοι υπερασπιστές της «ανάπτυξης»

Η σημερινή κυβέρνηση κατηγορείται ότι δεν διάκειται φιλικά προς τους επενδυτές, σε αντιδιαστολή με τη φερόμενη ως «φιλοεπενδυτική» πολιτική των υπολοίπων κομμάτων της αντιπολίτευσης, που θεωρείται περίπου δεδομένη «κληρονομικώ δικαιώματι». Τίποτα δεν απέχει περισσότερο από την αλήθεια.

Δεν θα καταφύγουμε στη λαϊκίστικη επίκληση ότι «παραλάβαμε χάος», που συνηθιζόταν από κάθε νέα κυβέρνηση τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως γιατί έτσι θα αδικούσαμε τη σημαντική προσπάθεια των ανθρώπων της διοίκησης να λειτουργεί στοιχειωδώς καλά το σύστημα και να διαφυλαχθεί το δημόσιο συμφέρον, αλλά και τους κόπους πολλών επιχειρηματιών να καρποφορήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια χωρίς να εμπλακούν σε δοσοληψίες με την πολιτική ηγεσία. Δεν μπορούμε όμως να μην αναδείξουμε την ευθύνη των προηγούμενων κυβερνήσεων στη δημιουργία και διαιώνιση ενός επενδυτικού θεσμικού πλαισίου που διέπονταν από μια στρεβλή και εγγενώς πελατειακή λογική που δεν θα μπορούσε εξ ορισμού να επηρεάσει επί τα βελτίω τη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας.

Το υποτιθέμενο «φιλοεπενδυτικό» πλαίσιο των προηγούμενων ετών ήταν ανορθολογικό και στα δύο κρίσιμα σκέλη του:

(Α) Στρεβλός σχεδιασμός: δημιουργία ενός μηχανισμού άκριτης και ενίοτε επιλεκτικής παροχής ρευστότητας στην οικονομία, με την ενίσχυση σχεδόν αποκλειστικά καθιερωμένων επιχειρηματικών κλάδων με επιρροή στην πολιτική ηγεσία, χωρίς να τίθενται σαφείς κλαδικοί ή οριζόντιοι στόχοι, χωρίς έμφαση στην καινοτομική δραστηριότητα, στις εξαγωγές, στην προστιθέμενη αξία, υποβαθμίζοντας τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και ενισχύοντας εν τέλει συστηματικά συγκεκριμένους επιχειρηματικούς ομίλους.

(Β) Πλημμελής υλοποίηση: συστηματικές και στοχευμένες, υπέρ φίλα προσκειμένων επιχειρηματιών, καταστρατηγήσεις των προβλεπόμενων διαδικασιών υπονόμευαν συστηματικά την αναγκαία εμπιστοσύνη που πρέπει να διέπει τις σχέσεις κράτους και πολίτη-επιχειρηματία. Αποκαλυπτική είναι η έκθεση του Διοικητή του Σώματος Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης (σε ανύποπτο χρόνο: 2014), που αναδεικνύει ότι οι αστοχίες του παρελθόντος και η απουσία αυστηρών διαδικασιών της «φιλοεπενδυτικής» πολιτικής αποτελούσαν συγχρόνως χρυσές ευκαιρίες διαφθοράς για τους επιτήδειους, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τα συστημικά κενά σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Για τους λόγους που επισημαίνονται στην Έκθεση αυτή, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομίας τέθηκε επανειλημμένα στο μικροσκόπιο όλων των ελεγκτικών μηχανισμών, εγχώριων και ευρωπαϊκών (OLAF, ΕΔΕΛ, Ευρωπαϊκό και Ελληνικό Ελεγκτικό Συνέδριο, Εισαγγελία Πρωτοδικών, Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης κ.ά.). Αυτό το καθεστώς αδιαφάνειας και κακοδιαχείρισης που επικρατούσε για την ενίσχυση των επενδύσεων είχε ως αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Ένωση (DG Regio) να επιβάλει αναστολή της δυνατότητας καταβολής κρατικών ενισχύσεων η οποία ήρθη το 2015, από τη νέα «αντι-επενδυτική» και «αντι-ευρωπαϊκή» κυβέρνηση, με την εκπόνηση και πιστή τήρηση ενός από κοινού με τους ευρωπαίους εταίρους μας συμφωνημένου σχεδίου δράσης. Σε όλα αυτά, θα πρέπει να προστεθούν και τα εκατοντάδες εκκρεμή επενδυτικά σχέδια από προηγούμενους επενδυτικούς νόμους που βρήκαμε το 2015, καθώς και μια «μαγική εικόνα» όσον αφορά την απορρόφηση πόρων, όπως θα δείξουμε παρακάτω.

 

Βήματα αναστροφής της κατάστασης, προς ένα νέο υπόδειγμα αναπτυξιακής πολιτικής

Αυτές τις ζοφερές συνέπειες της «φιλοεπενδυτικής» πολιτικής των προηγούμενων κυβερνήσεων κληθήκαμε το 2015 ως νέα κυβέρνηση να διαχειριστούμε και να θεραπεύσουμε. Αναγκαστήκαμε να αναλώσουμε πολύ χρόνο και προσπάθειες για να αντιμετωπίσουμε τις χρονίζουσες εκκρεμότητες καθώς επίσης και τις τεράστιες διαρθρωτικές αδυναμίες του θεσμικού πλαισίου και των υπηρεσιών υλοποίησης της αναπτυξιακής πολιτικής.

Βέβαια μένουν ακόμη πολλά να γίνουν μέχρι να αποκτήσουμε ένα πλήρως λειτουργικό και αποτελεσματικό σύστημα κρατικών ενισχύσεων των επενδύσεων που ουσιαστικά συνίσταται (α) σε ένα θεσμικό πλαίσιο που προωθεί την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και (β) σε ένα διαδικαστικό πλαίσιο υλοποίησης με χαρακτηριστικά τη διαφάνεια, την ισονομία και την αποτελεσματικότητα. Έγιναν ωστόσο και πολλά βήματα προς τα εμπρός, καθώς δημιουργήσαμε ένα νέο αποτελεσματικό αναπτυξιακό πλαίσιο (θεσμικό και κανονιστικό) για την επίτευξη ενός βιώσιμου, ανταγωνιστικού και κοινωνικά δίκαιου μοντέλου ανάπτυξης, που αποτελεί άλλωστε βασικό πυλώνα για την υλοποίηση του εθνικού αναπτυξιακού σχεδιασμού όπως έχει πλέον αποτυπωθεί από την κυβέρνηση στον οδικό χάρτη «Ελλάδα: Μια στρατηγική ανάπτυξης για το μέλλον»:

• Επιλύθηκε το μεγαλύτερο μέρος των χρονιζουσών εκκρεμοτήτων των προηγούμενων αναπτυξιακών νόμων. Ενδεικτικά μόνο, στις αρχές του 2015 υπήρχαν περίπου 6.000 ανολοκλήρωτα επενδυτικά σχέδια με συμβασιοποιημένες οφειλές περίπου 5 δις.
• Δημιουργήθηκε ηλεκτρονική πλατφόρμα για καταγγελίες που αφορούν σε κρούσματα απάτης και διαφθοράς που σχετίζονται με τα επενδυτικά σχέδια των αναπτυξιακών νόμων. Αρμόδια εθνική αρχή υποδοχής των καταγγελιών είναι η Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς.
• Ψηφίστηκε ένας νέος αναπτυξιακός νόμος (4399/2016) με σαφή στόχευση την ενίσχυση της μικρομεσαίας, καινοτομικής, εξωστρεφούς, συνεργατικής επιχειρηματικότητας, με σαφή περιφερειακή στόχευση και με επικέντρωση στην ενίσχυση της απασχόλησης, ώστε στηρίζοντας την υγιή επιχειρηματικότητα να συμβάλει σε ένα βιώσιμο, ανταγωνιστικό και κοινωνικά δίκαιο μοντέλο ανάπτυξης.
• Ο νέος αναπτυξιακός νόμος αντιμετωπίζει και μια διαχρονική στρέβλωση της ελληνικής αναπτυξιακής πολιτικής, καθώς από τους πρώτους αναπτυξιακούς νόμους της χώρας (1952) και μέχρι πρότινος δίνονταν πάρα πολύ υψηλές ενισχύσεις στις επενδύσεις, σχεδόν αποκλειστικά με την μορφή επιχορήγησης, που σε κάποιες περιπτώσεις ξεπερνούσαν το 65% του ύψους της επένδυσης και μάλιστα χωρίς όριο στο απόλυτο ποσό που μπορούσε να λάβει κανείς (μια επένδυση των 50 εκ. μπορούσε να πάρει ενίσχυση μέχρι και 32,5 εκ.!). Αντί γι’ αυτό, μειώθηκαν τα ύψη των επιχορηγήσεων και τέθηκε το πλαφόν των 5 εκ. ευρώ στο ποσό ενίσχυσης, έτσι ώστε οι πεπερασμένοι πόροι της ελληνικής κοινωνίας να διαχέονται πιο ορθολογικά και να δίνονται σε πολύ περισσότερες επιχειρήσεις.
• Το νέο θεσμικό πλαίσιο δεν έμεινε μόνο στο επίπεδο του σχεδιασμού αλλά συνοδεύθηκε και από τη μέριμνα για την ταχεία, ενιαία και αδιάβλητη υλοποίησή του, ώστε να αποφεύγονται τα φαινόμενα πελατειακής συνδιαλλαγής του παρελθόντος. Στο πλαίσιο αυτό, συντάχθηκαν νέοι και επικαιροποιημένοι Οδηγοί για την αξιολόγηση και τον έλεγχο των επενδύσεων, Οδηγοί Δεοντολογίας, και το κυριότερο προωθήθηκε η πλήρης ηλεκτρονικοποίηση των διαδικασιών του αναπτυξιακού νόμου (μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων / ΠΣΚΕ) ώστε να ελαχιστοποιείται η φυσική επαφή των αρμόδιων υπηρεσιών και των ελεγκτικών οργάνων με τους επενδυτές.
• Στο ίδιο πνεύμα, αναβαθμίστηκαν τα προϋπάρχοντα μεν αλλά υπολειτουργούντα μητρώα αξιολογητών και ελεγκτών των επενδυτικών έργων, με σημαντική αύξηση του αριθμού των μελών τους αλλά και των αμοιβών τους, και κυρίως με την ποιοτική αναβάθμιση της εκπαίδευσης και υποστήριξής τους, ώστε όλες οι διαδικασίες αξιολόγησης και ελέγχου να γίνονται με τη μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια και αμεροληψία.
• Το θεσμικό πλαίσιο του Αναπτυξιακού Νόμου δεν είναι στατικό αλλά αξιολογείται και βελτιώνεται διαρκώς. Γι’ αυτό ακριβώς και έχουν ήδη κατατεθεί προς ψήφιση από τη Βουλή μια σειρά τροπολογίες-παρεμβάσεις που στόχο έχουν τη διαμόρφωση ενός ελκυστικού πλαισίου ενίσχυσης της υγιούς επιχειρηματικότητας, με την ταυτόχρονη προστασία του δημόσιου συμφέροντος.

Η πρόοδος που έχει γίνει, και που τεκμηριώνεται αναλυτικότερα στο Β΄ ΜΕΡΟΣ που ακολουθεί, είναι σημαντική, αν και υπάρχει ακόμη αρκετός δρόμος μπροστά μας. Παρά τις σημαντικές επιτυχίες που ήδη καταγράφονται (κυρίως σε όρους διαφάνειας, ισονομίας και προώθησης της υγιούς και καινοτόμας επιχειρηματικότητας), δεν μπορούμε να είμαστε ακόμη πλήρως ικανοποιημένοι. Εργαζόμαστε πάντως άοκνα ώστε να διασφαλίσουμε ότι έχουν μπει τα θεμέλια για την αναγκαία αποκατάσταση της σχέσης εμπιστοσύνης του επιχειρηματία με το κράτος, αλλά και της εμπέδωσης εκ μέρους του ότι υπάρχει πλέον ένα πιο συνεκτικό και ολοκληρωμένο θεσμικό-διαδικαστικό πλαίσιο που διέπει αυτή τη σχέση.

Ο ορίζοντας της ολοκλήρωσης αυτού του πρώτου μεγάλου κύκλου αναδιάταξης της εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής πιθανότατα δεν είναι πιο μακρινός από τους επόμενους 6 έως 9 μήνες. Χρειάζεται όμως ταυτόχρονα η μεγαλύτερη δυνατή στήριξή του μέσα από ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις και ιδίως να δοθεί συνέχεια χωρίς να υπονομεύεται η πορεία προς ένα νέo αναπτυξιακό υπόδειγμα. Η συστηματική προσπάθεια εξωραϊσμού του στρεβλού παρελθόντος σίγουρα δεν λειτουργεί σε αυτήν την κατεύθυνση.

 

 

ΜΕΡΟΣ Β΄– Αναλυτική τεκμηρίωση

 

[1] Διαρθρωτικά προβλήματα του αναπτυξιακού θεσμικού πλαισίου πριν το 2015 και ο σχεδιασμός του νέου Αναπτυξιακού Νόμου

Τι παραλάβαμε: Τα σχεδιαστικά βάρη του παρελθόντος

Από την αποτίμηση των στοχεύσεων και αποτελεσμάτων των τριών προηγούμενων αναπτυξιακών νόμων από το 1998 έως το 2014 (2601/1998, 3299/2004, 3908/2011), που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της σύνταξης του ν. 4399/2016, προέκυψαν τα εξής πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία: 

• Το 95% των επενδυτικών σχεδίων που ενισχύθηκαν από τους νόμους αυτούς ήταν χαμηλής και σχετικά χαμηλής τεχνολογίας. 
• Το 46,5% των επενδυτικών σχεδίων και το 72,2% του συνολικού προϋπολογισμού των νόμων αφορούσε ΑΠΕ (ιδίως Φωτοβολταϊκά –Φ/Β) και τουριστικές επιχειρήσεις. 
• Το 95% των επενδυτικών σχεδίων έλαβαν την ενίσχυση σε μορφή επιχορήγησης. 
• Η δημιουργία κάθε νέας θέσης εργασίας στις επενδύσεις αυτού του τύπου έφτασε να κοστίζει στο ελληνικό Δημόσιο 323.000 ευρώ. 
• Ένας ελάχιστος αριθμός επιχειρήσεων έλαβε το μεγαλύτερο ποσοστό των ενισχύσεων, ήτοι:

• 4,2% των επενδυτικών σχεδίων πήρε το 43,6% των συνολικών επιχορηγήσεων, και 
• Έξι (6) επιχειρηματικοί όμιλοι (σε σύνολο 14.500 επενδυτικών σχεδίων) πήραν το 8,1% των συνολικών ενισχύσεων!

 

Νέος Αναπτυξιακός Νόμος: βήμα προς έναν καλύτερο και πιο ορθολογικό σχεδιασμό για ένα βιώσιμο, ανταγωνιστικό και κοινωνικά δίκαιο υπόδειγμα ανάπτυξης

Ο Αναπτυξιακός Νόμος 4399/16 συντάχθηκε μετά από πολύμηνη διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, σε πλήρη σύμπλευση με τη λογική που διαπνέει την εθνική αναπτυξιακή στρατηγική («Ελλάδα: Μια στρατηγική ανάπτυξης για το μέλλον») και με την ουσιαστική συμμετοχή των διοικητικών υπηρεσιών των αρμοδίων φορέων, η συσσωρευμένη τεχνογνωσία των οποίων κατά τη σύνταξη των παλιότερων νομοθετημάτων παραγνωριζόταν προς όφελος μεγάλων δικηγορικών ή/και ελεγκτικών εταιρειών.

Ο Αναπτυξιακός Νόμος αποτελεί έναν πρωτότυπο συνδυασμό διατάξεων του ενωσιακού πλαισίου που δημιουργεί οχτώ καινούργια, διαφορετικά καθεστώτα, τα οποία ανταποκρίνονται στοχευμένα στις αναπτυξιακές ανάγκες των ελληνικών επιχειρήσεων. Ενσωματώνει μία σειρά από καινοτομίες με συγκεκριμένη αναπτυξιακή στόχευση:

• ανώτατο όριο στο ύψος της ενίσχυσης που δύναται να λάβει κάθε υπαγόμενο επενδυτικό σχέδιο, προκειμένου να διευρυνθεί η δεξαμενή των δικαιούχων
• κατά προτεραιότητα ενίσχυση επιχειρηματικών σχεδίων έντασης γνώσης και υψηλής προστιθέμενης αξίας,
• επανεκβιομηχάνιση της χώρας με την παροχή ειδικών κινήτρων για την αξιοποίηση υφιστάμενων αλλά σε αδράνεια επιχειρήσεων και εξοπλισμού
• αξιοποίηση νέων επιστρεπτέων χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως τα Ταμεία Συμμετοχών, για τη μέγιστη δυνατή μόχλευση δημόσιων κεφαλαίων με ιδιωτικά
• σαφής έμφαση στην παροχή ενισχύσεων με φοροαπαλλαγές, για την ενίσχυση του αποτελέσματος και της απόδοσης της επένδυσης
• ενθάρρυνση της συνεργασίας και των συγχωνεύσεων των επιχειρήσεων
• ενθάρρυνση της χρησιμοποίησης διατηρητέων κτιρίων
• μείωση του ελάχιστου κόστους του επενδυτικού σχεδίου που επιτρέπει και σε πολύ μικρές επιχειρήσεις να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα του αναπτυξιακού νόμου (σήμερα 50.000 ενώ παλιότερα ήταν 500.000 ευρώ)
• απλοποίηση και ψηφιοποίηση του συνόλου των διαδικασιών αξιολόγησης και ελέγχου των επενδυτικών σχεδίων για τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη διασφάλιση της διαφάνειας. 

Ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος τίθεται σε πλήρη εφαρμογή και προσελκύει το ενδιαφέρον των επενδυτών

Ο Α΄ κύκλος καθεστώτων ενίσχυσης του Αναπτυξιακού Νόμου ολοκληρώνεται, με τα τρία βασικά καθεστώτα που προσέλκυσαν μεγάλο ενδιαφέρον του επενδυτικού κοινού:

• Καθεστώς «Γενική Επιχειρηματικότητα»: έχουν δημοσιευθεί οι πρώτες αποφάσεις υπαγωγής
• «Ενισχύσεις Μηχανολογικού Εξοπλισμού» και «Νέες Ανεξάρτητες ΜΜΕ»: έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση των επενδυτικών προτάσεων και έχει αρχίσει η έκδοση αποφάσεων υπαγωγής

Παράλληλα, έχει ήδη ενεργοποιηθεί ο Β΄ κύκλος των τριών βασικών καθεστώτων του Αναπτυξιακού Νόμου, ενώ στο καθεστώς «Γενική Επιχειρηματικότητα» έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία αξιολόγησης των υποβληθέντων επενδυτικών σχεδίων.

Ταυτόχρονα, ετοιμάζεται η ενεργοποίηση και των υπόλοιπων και πιο εξειδικευμένων καθεστώτων ενίσχυσης:

• Συνέργειες και Δικτυώσεις 
• Ενισχύσεις Καινοτομικού Χαρακτήρα
• Ταμείο συμμετοχών/Fund of Funds: ένα καινοτόμο σχήμα δημιουργίας Ταμείου Συμμετοχών σε ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, με στόχο την ανακεφαλαιοποίησή τους, ώστε να επανέλθουν σε αναπτυξιακή τροχιά. Το premarketing δείχνει πως υπάρχει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον από την πλευρά των επενδυτών.

Τα ποσοτικά και κυρίως τα ποιοτικά στοιχεία που διαθέτουμε από τη μέχρι τώρα λειτουργία του νέου Αναπτυξιακού Νόμου είναι πολύ ενθαρρυντικά, και ως προς το επενδυτικό ενδιαφέρον που προκαλεί αλλά και ως προς τις δυνατότητες στροφής προς ένα πιο βιώσιμο και δίκαιο αναπτυξιακό υπόδειγμα:

• Οι αιτήσεις υπαγωγής επενδυτικών σχεδίων αυξάνονται σε κάθε κύκλο: για το καθεστώς «Γενική Επιχειρηματικότητα» είχαμε 427 αιτήσεις υπαγωγής στον Α΄ κύκλο και 511 στον Β΄ κύκλο.
• Ο προϋπολογισμός των υποβαλλόμενων επενδυτικών σχεδίων επίσης αυξάνεται: για το καθεστώς «Γενική Επιχειρηματικότητα» είχαμε συνολικό προϋπολογισμό επενδύσεων για τον Α΄ κύκλο 1,3 δις και για τον Β΄ κύκλο 1,8 δις.
• Ήδη από το πρώτο έτος εφαρμογής του νέου αναπτυξιακού νόμου η αλλαγή στο αναπτυξιακό υπόδειγμα της χώρας έχει αρχίσει να υλοποιείται: η πλειοψηφία των υποβληθεισών επενδυτικών προτάσεων (άνω του 50% των αιτήσεων) εστιάζεται στους κλάδους της βιομηχανίας και της αγροτοδιατροφής
• Δόθηκε η δυνατότητα συμμετοχής μεγάλου αριθμού μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων (το 67% των αιτήσεων του Β΄ κύκλου καλύπτεται από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις)
• Ένα πολύ σημαντικό ποσοστό των επενδυτικών σχεδίων (54%) θα λάβουν ως κίνητρο την ενίσχυση της φορολογικής απαλλαγής, έτσι ώστε απομακρυνόμαστε από την προβληματική λογική των επιχορηγήσεων.
• Οι νέες θέσεις εργασίας (ΕΜΕ) που θα προκύψουν σύμφωνα με τις υπαγωγές του Β΄ Κύκλου για το καθεστώς «Γενική Επιχειρηματικότητα» είναι 4.712, ενώ στις υπαγωγές του Α΄ Κύκλου για το ίδιο καθεστώς ήταν 3.316.

Το μεγάλο ενδιαφέρον των επενδυτών για τον Αναπτυξιακό νόμο οδήγησε στη σύναψη δανείου ύψους 320 εκ. ευρώ με την ΕΤΕπ με πολύ ευνοϊκούς όρους για αυτήν την επιπλέον χρηματοδότηση. Το δάνειο αυτό αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης από τις ευρωπαϊκές τράπεζες στην αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας.

Από τη σύγκριση των δεδομένων των 3 πρόσφατων αναπτυξιακών νόμων (Πίνακας 1) προκύπτει μια πολύ πιο αποτελεσματική χρήση των δημόσιων πόρων μέσω του νέου αναπτυξιακού νόμου. Συγκεκριμένα: υπάρχει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, οι ενισχύσεις είναι κυρίως μέσω φορολογικών απαλλαγών, δημιουργούνται πολλές νέες θέσεις εργασίας, το ποσοστό που δίνεται ως ενίσχυση είναι μικρότερο, μειώθηκε σημαντικά η μέση ενίσχυση ανα θέση εργασίας και αυξήθηκε πολύ ο μέσος αριθμός θέσεων εργασίας ανα επένδυση.

Πίνακας:1 Βασικά δεδομένα των 3 πρόσφατων αναπτυξιακών νόμων 

Δείκτης	ν.3299/04	ν.3908/11	ν.4399/16(*)
Διάρκεια νομοθετήματος (χρόνια)	7	4	2
Αριθμός Επενδύσεων (1)	10.459	1.276	1.149
Ύψος Επενδύσεων (δις) (2)	22,5	6,0	3,8
Ενισχύσεις (3)	9,2	2,0	1,36
επιχορηγήσεις	8.7	1,7	0,63
φορολογικές απαλλαγές	0.5	0,3	0,73
Νέες θέσεις (4)	39.669	6.167	7.331
Ενισχύσεις ως % των επενδύσεων (3/2)	40,7%	33,1%	16,6%
Μέσο μέγεθος επένδυσης (2/1)	2.147.886	4.719.253	3.307.223
Μέσο μέγεθος Ενίσχυσης (3/1)	875.380	1.560.375	1.183.638
Μέση επενδυτική δαπάνη ανά θέση εργασίας (2/4)	566.305	976.450	518.347
Μέση ενίσχυση ανά θέση εργασίας (3/4)	230.800	322.854	185.514
Μέσος αριθμός νέων θέσεων εργασίας ανά επένδυση (4/1)	3.8	4.8	6.4

(*) εκτιμήσεις βάση προϋπολογισμού

 

[2] Από την πελατειακή αδιαφάνεια σε ένα σύγχρονο πλαίσιο διαφάνειας και αμεροληψίας

Τι παραλάβαμε: Τα πελατειακά και αδιαφανή βάρη του παρελθόντος 

Οι λανθασμένες ενέργειες αλλά και παραλείψεις των προηγούμενων ηγεσιών, οι προνομιακές σχέσεις με λίγους εκλεκτούς επιχειρηματικούς ομίλους, η πλημμελής λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών και η αποσπασματική αντιμετώπιση των αναγκών των προηγούμενων νόμων οδήγησαν, μεταξύ άλλων:

• Στην αναστολή δυνατότητας πληρωμών εκ μέρους της ΓΔΙΕ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία επέβαλε την ανάπτυξη και εφαρμογή για το σύνολο των κρατικών ενισχύσεων (Αναπτυξιακός νόμος, ΕΣΠΑ, Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, ΟΑΕΔ κ.λπ.), ενός ενιαίου πληροφοριακού συστήματος (ΠΣΚΕ) που είναι εξαιρετικά απαιτητικό και είναι μια βασική αιτία καθυστερήσεων για όλες τις κρατικές ενισχύσεις.
• Σε επιβολή δημοσιονομικής διόρθωσης ύψους 10% στα έτη 2013 και 2014 στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τη βελτίωση της βαθμολογίας της Υπηρεσίας ως ΕΦΔ.
• Στην αντιμετώπιση της αρμόδιας Γενικής Διεύθυνσης Ιδιωτικών Επενδύσεων (ΓΔΙΕ) με καχυποψία και αμφισβήτηση για την επάρκεια και τη διαφάνεια των διαδικασιών που εφαρμόζονταν, η οποία την έχει θέσει επανειλημμένα στο μικροσκόπιο όλων των ελεγκτικών μηχανισμών. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι ο εν εξελίξει (από τον Μάιο του 2018) εξάμηνης διάρκειας έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο για τα καθεστώτα και τις συστημικές διαδικασίες των προηγούμενων αναπτυξιακών νόμων. 
• Σε μία εν ισχύ εισαγγελική παραγγελία για έλεγχο του συνόλου των χιλιάδων επενδυτικών σχεδίων του νόμου 3299/2004 (10.460 σχέδια) και του νόμου 2601/1998 (2.720 σχέδια).
• Στην υιοθέτηση και συμμόρφωση σε πολυάριθμες συστάσεις προς την Υπηρεσία στο πλαίσιο συστημικών ελέγχων της. 

 

Τα βήματα προς πλήρη ηλεκτρονικοποίηση και διαφάνεια

Έτσι, στο πλαίσιο του ισχύοντος Αναπτυξιακού Νόμου έπρεπε να υλοποιηθεί για πρώτη φορά μία ολοκληρωμένη ηλεκτρονική διαδικασία, καθώς δεν ήταν δυνατό να αξιοποιηθεί το ημιτελές πληροφοριακό σύστημα για τη διαχείριση των προηγούμενων αναπτυξιακών νόμων. Η πλημμελής λειτουργία του ΠΣΚΕ δημιούργησε και τεράστια ζητήματα διαφάνειας στις διαδικασίες, καθώς τα βήματα της διαδικασίας που προέβλεπε το θεσμικό πλαίσιο υλοποιούνταν υποχρεωτικά εξωσυστημικά, με αποτέλεσμα να μην τηρούνται οι κανόνες χρονικής προτεραιότητας, διαφάνειας και δεοντολογίας.

Καθώς ο όγκος των εκκρεμοτήτων σχετικά με την υλοποίηση του ΠΣΚΕ εκτεινόταν μέχρι το μακρινό 2004, η αρμόδια μονάδα της ΜΟΔ ΑΕ, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, έφερε σε πέρας την υλοποίηση των τεχνικών προδιαγραφών. Το ΠΣΚΕ ανταποκρίθηκε στη φάση της αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων και ήδη ολοκληρώνεται η παραμετροποίησή του ώστε να είναι έγκαιρα έτοιμο για τις επόμενες φάσεις της διαδικασίας (έλεγχος και πιστοποίηση της υλοποίησης των επενδυτικών έργων, ολοκλήρωση), πολλές από τις οποίες δεν είχαν ποτέ αναπτυχθεί στο παρελθόν, παρότι προβλέπονταν από τους προηγούμενους αναπτυξιακούς νόμους.

Η ολοκλήρωση του ΠΣΚΕ επιτεύχθηκε τον Ιανουάριο του 2016 ως ένα από τα προαπαιτούμενα του σχεδίου δράσης για την αναμόρφωση της υπηρεσίας. Δηλαδή δώδεκα χρόνια μετά τη θέση σε ισχύ του νόμου 3299/2004 και μόλις ένα χρόνο μετά την παράδοση της διακυβέρνησης από τη Ν.Δ. κατέστη τελικά εφικτή για τους επενδυτές η ολοκληρωμένη χρήση του ΠΣΚΕ, με τη δική μας μέριμνα. Όλες οι διαδικασίες του νέου Αναπτυξιακού Νόμου διενεργούνται πλέον αποκλειστικά μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (ΠΣΚΕ), χωρίς να απαιτείται η υποβολή έντυπου φακέλου. Η πλήρης ηλεκτρονικοποίηση συνεπάγεται μεγαλύτερη διαφάνεια, μεγαλύτερη ταχύτητα και διασφαλίζει την τήρηση απόλυτης σειράς προτεραιότητας.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας για περισσότερη διαφάνεια και για αντιμετώπιση των παθογενειών του παρελθόντος, δημιουργήθηκε το 2017 ηλεκτρονική πλατφόρμα για καταγγελίες που αφορούν σε κρούσματα απάτης και διαφθοράς που σχετίζονται με τα επενδυτικά σχέδια των αναπτυξιακών νόμων. Η σχετική πλατφόρμα βρίσκεται στην ιστοσελίδα www.ependyseis.gr/kataggelies.htm και αρμόδια εθνική αρχή υποδοχής των καταγγελιών είναι η Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς (ελληνική υπηρεσία AFCOS).

 

[3] Από τη στρέβλωση στον εξορθολογισμό της υλοποίησης της αναπτυξιακής πολιτικής

Τα βάρη του παρελθόντος στην υλοποίηση των αναπτυξιακών νόμων

Η πλημμελής υλοποίηση του θεσμικού πλαισίου ήταν ένα ακόμη από τα βάρη που κληρονομήσαμε από το παρελθόν. Οι διαδικασίες αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων και παρακολούθησης της υλοποίησής τους απαξιώθηκαν συστηματικά και αποδείχθηκαν στην πράξη εξαιρετικά προβληματικές, δημιουργώντας προβλήματα και στους επενδυτές. Οι αξιολογητές υποαμείβονταν, ενώ οι κρίσεις τους επί των επενδυτικών προτάσεων δεν αξιολογήθηκαν ποτέ. Παρόμοιες αρρυθμίες παρατηρούνταν και στις διαδικασίες ελέγχου, ολοκληρώσεων και πληρωμών των επενδυτικών σχεδίων, καθώς η διενέργεια των ελέγχων γινόταν από μικρό αριθμό ελεγκτών, χωρίς την αναγκαία κατάρτιση και χωρίς την παροχή συγκεκριμένων οδηγιών από την κεντρική Υπηρεσία. Όλες αυτές οι αστοχίες του παρελθόντος και η απουσία αυστηρά δομημένων διαδικασιών αποτελούσαν συγχρόνως χρυσές ευκαιρίες διαφθοράς για τους επιτήδειους, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τα συστημικά κενά σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος. 

Ίσως ο καλύτερος τρόπος να αναφερθεί ο κακός τρόπος λειτουργίας των αναπτυξιακών κινήτρων είναι η «Έκθεση Ελέγχου στη Διεύθυνση Ιδιωτικών Επενδύσεων Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας», του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (Ρακιντζής Α.) τον Μάρτιο του 2014:

«. Οι υπερβάσεις (χρόνων αξιολόγησης) είναι συστημικές (όχι περιπτωσιολογικές) και δεν μπορούν να αποδοθούν σε φόρτο εργασίας…. γεγονός που καταδεικνύει την μη τήρηση της νομιμότητας… τεκμηριώνεται ότι οι υπερβάσεις (χρόνων συγκρότησης οργάνων ελέγχου και διεκπεραίωσης λοιπών σταδίων) αυτές είναι συστημικές (όχι περιπτωσιολογικές) και δεν μπορούν να αποδοθούν σε φόρτο εργασίας… 

O χρόνος συγκρότησης του Κεντρικού Οργάνου Ελέγχου (ΚΟΕ) ...είναι από 2-3 ημέρες έως και 36 μήνες (41)

Υπάρχει μεγάλη ανισοκατανομή των ανατιθεμένων αξιολογήσεων και ελέγχων… Ένας πυρήνας 30-40 αξιολογητών, ελεγκτών και με τη διπλή ιδιότητα (...10% του συνόλου..) έχει αναλάβει σημαντικό ποσοστό των ελέγχων και αξιολογήσεων (της τάξης του 50%) με συμμετοχή μεγαλύτερη των 100 επενδυτικών προγραμμάτων ο καθένας, ενώ στον αντίποδα η πλειονότητα των υπαλλήλων αξιολογητών και ελεγκτών ( ποσοστό της τάξεως του 60%) έχει ελάχιστη συμμετοχή της τάξεως του 1 έως 10 επενδυτικών προγραμμάτων ο καθένας» (52) 

«Επιπλέον υπάλληλοι συμμετέχουν και στην αξιολόγηση και στον έλεγχο των επενδυτικών προγραμμάτων.... … Η υπερφόρτωση των ιδίων προσώπων με αξιολογήσεις και ελέγχους συντελεί στην καταστρατήγηση των προβλεπομένων… χρόνων, με αποτέλεσμα την διαμόρφωση ευνοϊκού περιβάλλοντος για εμφάνιση φαινομένων διαφθοράς» (53)

«.. ο προβλεπόμενος έλεγχος της τήρησης των υποχρεώσεων των ενισχυόμενων επιχειρήσεων μετά την παρέλευση πενταετίας από.. την έναρξη της παραγωγικής διαδικασίας της επένδυσης δεν πραγματοποιείται» (47)

Υπάρχει συστηματική καταστρατήγηση της απόλυτης σειράς προτεραιότητας που προβλέπει το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για εισαγωγή στην ΚΓΕ (42). ... η κατ΄ εξαίρεση και κατά προτεραιότητα εισαγωγή στην Γνωμοδοτική Επιτροπή επενδυτικών προτάσεων από πυρόπληκτες περιοχές …αποτέλεσε ευκαιρία για την μη σύννομη κατά προτεραιότητα εισαγωγή …προτάσεων μη πυρόπληκτων περιοχών… … «Η καταστρατήγηση της σειράς προτεραιότητας εισαγωγής στην ΚΓΕ δεν μπορεί να έχει βάσιμη δικαιολογία, αλλά αντίθετα επιτρέπει να αποδοθεί σε σκοπιμότητα και σε κάθε περίπτωση δημιουργεί περιβάλλον ευνοϊκό για συναλλαγή, αφού ευνοϊκή μεταχείριση ορισμένων σημαίνει ταχύτερη εκταμίευση των επιδοτήσεων» (52)

Η προαναφερθείσα παγιωμένη διαδικασία …δεν μπορεί να εγγυηθεί την ενημέρωση όλων των επενδυτών, με αποτέλεσμα εκείνοι, οι οποίοι κινούμενοι στο πλαίσιο του νόμου κατέθεσαν την εγγυητική επιστολή συνημμένη στην αίτηση να μην τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης… 

Η ιδιαίτερα μεγάλη ανισοκατανομή των χρόνων υλοποίησης των επενδυτικών προγραμμάτων …θα μπορούσε να υποθάλπει φαινόμενα διαφθοράς… Η διαχρονική αθέτηση των χρόνων υλοποίησης … επιβεβαιώνει τα παραπάνω… 

«...οι προτάσεις ενίσχυσης ιδιωτικών επενδύσεων βαλκανικών χωρών, στο πλαίσιο του Ελληνικού Σχεδίου Οικονομικής Ανασυγκρότησης Βαλκανίων (ΕΣΟΑΒ) είναι οτι σήμερα 5, 6 και 7 χρόνια μετα την υποβολή...η πλειονότητα τους δεν έχει καν αξιολογηθεί (56) 

Συνολικά… η υπό έλεγχο υπηρεσία παρουσιάζει έντονα λειτουργικά προβλήματα και βαθύτατες παθογένειες, οι οποίες μπορεί να συνοψισθούν στη μη εφαρμογή των οριζομένων από το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, τη μη επαρκή γνώση του επενδυτικού νόμου από τους υπαλλήλους, την υιοθέτηση κακών διοικητικών πρακτικών, την έλλειψη εποπτείας τήρησης της διαδικασίας …από τους υπευθύνους προϊσταμένους… την κακή οργάνωση και υποστελέχωση της υπηρεσίας, την μη ύπαρξη εξειδικευμένου τμήματος νομικής αρωγής… την απουσία ηλεκτρονικών μέσων… Τα παραπάνω εμφανίζονται να αποτελούν επιτακτικότερη ανάγκη για την εύρυθμη λειτουργία της Γενικής Διεύθυνσης Ιδιωτικών Επενδύσεων, εάν αναλογισθεί κανείς το ότι πρόκειται για μια υπηρεσία αιχμής, μέσω της οποίας εκταμιεύονται υψηλότατα ποσά δημοσίου χρήματος με κύριο σκοπό την ενίσχυση της αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας και της απασχόλησης… Τα συμπεράσματα …παρότι… προέκυψαν από επεξεργασία στοιχείων …του Ν.3299/2004, μπορεί να αφορούν και την διαχείριση …στο νέο επενδυτικό νόμο 3908/2011.» (56-57)

Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι τo 2012 αποκαλύφθηκε εκτεταμένο κύκλωμα διαφθοράς στην αρμόδια για την εφαρμογή του αναπτυξιακού θεσμικού πλαισίου ΓΔΙΕ, γεγονός που οδήγησε σε μια ολοσχερή «αναδιάταξή» της, με το 70% του προσωπικού να απομακρύνονται από τις θέσεις τους.

Οι λανθασμένες ενέργειες αλλά και παραλείψεις των προηγούμενων ηγεσιών, οι προνομιακές σχέσεις με λίγους εκλεκτούς επιχειρηματικούς ομίλους, η πλημμελής λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών και η αποσπασματική αντιμετώπιση των αναγκών των προηγούμενων νόμων οδήγησαν, μεταξύ άλλων:

• Στην αναστολή δυνατότητας πληρωμών εκ μέρους της ΓΔΙΕ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία επέβαλε την ανάπτυξη και εφαρμογή για το σύνολο των κρατικών ενισχύσεων (Αναπτυξιακός νόμος, ΕΣΠΑ, Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, ΟΑΕΔ κ.λπ.), ενός ενιαίου πληροφοριακού συστήματος (ΠΣΚΕ) που είναι εξαιρετικά «βαρύ» (απαιτητικό;) και είναι μια βασική αιτία καθυστερήσεων για όλες τις κρατικές ενισχύσεις.
• Σε επιβολή δημοσιονομικής διόρθωσης ύψους 10% στα έτη 2013 και 2014 στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για τη βελτίωση της βαθμολογίας της Υπηρεσίας ως ΕΦΔ.
• Στην αντιμετώπιση της αρμόδιας Γενικής Διεύθυνσης με καχυποψία και αμφισβήτηση για την επάρκεια και τη διαφάνεια των διαδικασιών που εφαρμόζονταν, η οποία την έχει θέσει επανειλημμένα στο μικροσκόπιο όλων των ελεγκτικών μηχανισμών. Στο δειγματοληπτικό έλεγχο εκατοντάδων συγχρηματοδοτούμενων επενδυτικών σχεδίων, από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές (OLAF, ΕΔΕΛ, Ευρωπαϊκό και Ελληνικό Ελεγκτικό Συνέδριο, Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης κ.ά.). Το πιο πρόσφατο παράδειγμα, τον εν εξελίξει έλεγχο (από τον Μάιο του 2018) από το Ελεγκτικό Συνέδριο εξάμηνης διάρκειας για τα καθεστώτα και τις συστημικές διαδικασίες των προηγούμενων αναπτυξιακών νόμων. 
• Σε μία εν ισχύ εισαγγελική παραγγελία για έλεγχο του συνόλου των χιλιάδων επενδυτικών σχεδίων του νόμου 3299/2004 (10.460) και του νόμου 2601/1998 (2.720).
• Στην υιοθέτηση και συμμόρφωση σε πολυάριθμες συστάσεις προς την Υπηρεσία στο πλαίσιο συστημικών ελέγχων της. 

 

Τα βήματα για τον εξορθολογισμό της διαδικασίας υλοποίησης των αναπτυξιακών νόμων και την ανασυγκρότηση των αρμόδιων υπηρεσιών

Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά τα φαινόμενα αποδιοργάνωσης των αρμόδιων υπηρεσιών και κυρίως των διαδικασιών εφαρμογής του αναπτυξιακού θεσμικού πλαισίου, έγιναν μια σειρά αναγκαία και αποφασιστικά βήματα:

•  Εκδόθηκαν πάνω από 50 απαραίτητες κανονιστικές πράξεις (ΥΑ, ΚΥΑ), εγκύκλιοι και οδηγίες για την ενιαία και αδιάβλητη εφαρμογή των προηγούμενων επενδυτικών νόμων 3299/2004 και 3908/2011 και για την υλοποίηση του νέου αναπτυξιακού νόμου 4399/2016 από τις υπηρεσίες εφαρμογής. Επίσης, την τελευταία τριετία έχουν συνταχθεί και αποσταλεί στα Διοικητικά Δικαστήρια 80 φάκελοι απόψεων της Διοίκησης (ενώ άλλοι 30 βρίσκονται στη φάση της επεξεργασίας) για περιπτώσεις άσκησης ενδίκων βοηθημάτων και μέσων στρεφομένων κατά του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης για επενδυτικά σχέδια που υπήχθησαν στους προηγούμενους επενδυτικούς νόμους, εκκαθαρίζοντας έτσι ένα σημαντικό δικαστικό βάρος του παρελθόντος.
• Συντάχθηκαν διευκρινιστικά υπομνήματα ανταπόκρισης σε ελέγχους της ΓΔ Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιμέρους καθεστώτα ενισχύσεων του ν. 3908/2011.
• Εκπονήθηκαν και εκδόθηκαν νέοι, επικαιροποιημένοι και αναλυτικοί οδηγοί για την αξιολόγηση και τον έλεγχο των επενδύσεων εκάστου καθεστώτος καθώς και Οδηγός Δεοντολογίας (ο προηγούμενος Οδηγός Ελέγχου είχε εκδοθεί το 1997, δηλαδή πριν από 20 χρόνια, ενώ δεν είχε εκδοθεί ποτέ Οδηγός Αξιολόγησης και Οδηγός Δεοντολογίας των Ελεγκτών και των Αξιολογητών!). 
• Βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη για πρώτη φορά η αποτύπωση προτύπων και διαδικασιών παλαιότερων επενδυτικών νόμων, αλλά και του νέου Αναπτυξιακού Νόμου, προκειμένου η ΓΔΙΕ να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του νέου Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) και να καταστεί εκ νέου Ενδιάμεσος Φορέας Διαχείρισης (ΕΦΔ) συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020.
• Στο πλαίσιο ενίσχυσης της διαφάνειας και της αμεροληψίας, προστέθηκαν νέα μέλη στα ανεξάρτητα Εθνικά Μητρώα Ελεγκτών και Αξιολογητών κατόπιν αξιολόγησης των προσόντων τους (τα μέλη ΕΜΠΕ από 180 αυξήθηκαν σε 390 και η αμοιβή τους από 45 σε 350 ευρώ. Αντίστοιχα τα μέλη ΕΜΠΑ από 75 έγιναν 230 και η αμοιβή τους από 30 σε 300 ευρώ).
• Τα νέα μέλη των Μητρώων πέρασαν για πρώτη φορά από απαιτητικές διαδικασίες εκπαίδευσης (εκπαιδευτικές ημερίδες, ηλεκτρονική γραπτή εξέταση) με αντικείμενο το θεσμικό πλαίσιο των αναπτυξιακών νόμων. Επίσης, δημιουργήθηκε διαδικασία διαρκούς εκπαίδευσής τους (ηλεκτρονική πλατφόρμα e-learning) και συστηματικής στήριξής τους από πολύ καταρτισμένους υπαλλήλους της ΓΔΙΕ μέσω του Help Desk.
• Τέλος, προχωρήσαμε στην αλλαγή του υπηρεσιακού οργανογράμματος με αναδιάταξη των αρμοδιοτήτων των τμημάτων, με σκοπό την καλύτερη διαχείριση των διοικητικών θεμάτων.

 

[4] Από τις χιλιάδες εκκρεμότητες των παλαιών αναπτυξιακών νόμων το 2015 στην «εκκαθάρισή» τους μέχρι το τέλος του 2018

Τι παραλάβαμε και τι κάναμε για την επιτάχυνση του ελεγκτικού έργου και τον μηδενισμό των εκκρεμοτήτων από παλαιότερους νόμους

Οι προηγούμενοι επενδυτικοί νόμοι 3299/2004 και 3908/2011 είχαν αντίστοιχα 11.229 και 1.277 υπαγωγές επενδυτικών σχεδίων, εκ των οποίων οι 5.303 και 390 αντίστοιχα μόνο στην κεντρική υπηρεσία (ΓΔΙΕ) του υπουργείου Οικονομίας, ενώ οι υπόλοιπες στις Περιφέρειες.

Από αυτές, κατά την ανάληψη της νέας πολιτικής ηγεσίας το 2015, οι μη ολοκληρωμένες επενδύσεις μόνο στη ΓΔΙΕ του Υπουργείου Οικονομίας ανέρχονταν περίπου σε 4.440 (εάν συνυπολογίσει και αυτά των Περιφερειών ήταν περίπου 6.000), για τις οποίες μάλιστα δεν υπήρχε καμία συστηματική καταγραφή αλλά ούτε και σαφώς προσδιορισμένη διαδικασία διαχείρισής τους. 

Οι αριθμοί αυτοί αποτυπώνουν και το τεράστιο κληροδότημα παλαιών άλυτων εκκρεμοτήτων, τις οποίες κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε. Σήμερα, μετά από εντατικές προσπάθειες της πολιτικής ηγεσίας και της διοίκησης, έχουν απομείνει λιγότερα από 1.000 έργα συνολικά που μένει να ολοκληρωθούν, για τα περισσότερα εκ των οποίων είτε δεν έχει λήξει ακόμη ο χρόνος ολοκλήρωσης τους είτε αναμένεται η ανταπόκριση των ίδιων των επενδυτών.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας εκκαθάρισης των εκκρεμοτήτων των παλιών επενδυτικών σχεδίων, και προκειμένου να διαχωριστούν όσα από αυτά είναι πραγματικά ώριμα, τέθηκε νομοθετικά ως ορόσημο το τέλος του 2018. Από την πλευρά της διοίκησης, έχει ήδη καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να είναι εφικτός ο στόχος μέχρι το τέλος του 2018 να μηδενιστούν όλες οι υφιστάμενες εκκρεμότητες από την πλευρά του Υπουργείου. Για πρώτη φορά έχει ομαλοποιηθεί η διαδικασία ολοκληρώσεων και πληρωμών των επενδυτικών σχεδίων των προηγούμενων νόμων, καθώς υφίσταται πλέον ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο και διαμορφωμένο πληροφοριακό σύστημα. Ειδικότερα, μέσα στο τελευταίο εξάμηνο έχουν δρομολογηθεί πάνω από 90 επιτόπιοι έλεγχοι επενδυτικών σχεδίων. Για τον ν. 3299/2004 εκκρεμούν λιγότεροι από 60 έλεγχοι, ενώ έχει δρομολογηθεί το σύνολο των εκκρεμών ελέγχων για τον ν. 3908/2011.

Η ενίσχυση των Φ/Β ίσως είναι ένα τυπικό παράδειγμα της προχειρότητας με την οποία λειτουργούσε το όλο σύστημα. Έτσι, οι όροι ενίσχυσής τους άλλαξαν επανειλημμένα. Υπήρξαν παλινδρομήσεις της υπηρεσίας με τις επανειλημμένες υπαγωγές με πολύ διαφορετικές τιμές μονάδας. Υπήρξαν 772 επενδυτικά σχέδια πολύ μικρών Φ/Β τα οποία εντάχθηκαν στους προηγούμενους επενδυτικούς νόμους εκ των υστέρων, παρά την αρχική απόρριψή τους και χωρίς διαδικασίες ελέγχου, με συνεπακόλουθο την επιβάρυνση της υπηρεσίας – αυτά έχουν διεκπεραιωθεί σχεδόν στο σύνολό τους από την πλευρά του Υπουργείου. Για τα Φ/Β έργα κάτω από 150kw, δημιουργήσαμε ειδική ομάδα ελεγκτών για την ολοκλήρωση των τελευταίων 300 ελέγχων με στόχο την ολοκλήρωση των περισσότερων ελέγχων μέχρι τον Σεπτέμβριο. Επιπλέον, συγκροτήσαμε δύο ομάδες στελεχωμένες από εξωτερικούς ελεγκτές και στελέχη της ΜΟΔ για την ταχύτερη διεκπεραίωση των διοικητικών ελέγχων, παράλληλα προς τη διαδικασία των επιτόπιων ελέγχων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στρεβλώσεων του παρελθόντος αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ πολλοί επενδυτές έχουν θέσει σε λειτουργία τις μονάδες μικρών Φ/Β εδώ και πολύ καιρό, αρνούνται να τις ολοκληρώσουν και τυπικά λαμβάνοντας τη σχετική επιχορήγηση, γιατί με αυτόν τον τρόπο εξακολουθούν να λαμβάνουν υψηλότερη τιμή μονάδας! 

 

Τι παραλάβαμε και τι κάναμε για την απορρόφηση πόρων

Στο παρελθόν, οι προηγούμενες κυβερνήσεις προέβαλλαν μία απολύτως πλασματική εικόνα μεγάλης «απορρόφησης» των κονδυλίων εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, αποστερώντας από τα δημόσια ταμεία αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Με μια σειρά εμβαλωματικές παρεμβάσεις, δόθηκαν πάνω από 600 εκ. ως προκαταβολές, το ύψος των οποίων έφτασε σε ορισμένες περιπτώσεις και το 100%. Έτσι, κάποιοι λίγοι «μεγάλοι επενδυτές» χρηματοδοτήθηκαν με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, τα οποία χρησιμοποίησαν ανατοκιζόμενα ως κεφαλαιουχικές εγγυήσεις και σε άλλες επιχειρηματικές τους δραστηριότητες, χωρίς μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, να πραγματοποιήσουν τις επενδύσεις. Επρόκειτο ουσιαστικά για μία νομότυπη, εξαιρετικά χαμηλότοκη παροχή ρευστότητας από το Δημόσιο (βλ. επιτόκιο ανάκτησης κρατικών ενισχύσεων: περίπου 1,05%), ιδίως στις περιπτώσεις που ήταν δεδομένη επιχειρηματική επιλογή να μην υλοποιηθούν οι επενδύσεις, εξασφαλίζοντας έτσι την απαραίτητη ρευστότητα στους «μεγάλους επενδυτές» για να διεκδικούν ενίοτε ακόμα και μεγάλα δημόσια έργα.

Από το 2015, καταβάλαμε κάθε δυνατή προσπάθεια να εξορθολογιστεί η διαδικασία καταβολής των ενισχύσεων, με τρόπο διαφανή και ανταποκρινόμενο στην πραγματικότητα. Έτσι, το 2017 πληρώθηκαν 200 εκ. σε περίπου 900 επενδυτικά σχέδια, εκ των οποίων τα 120 εκ. καταβλήθηκαν σε ενεργά επενδυτικά σχέδια που υπάγονται στην αρμοδιότητα της κεντρικής υπηρεσίας του Υπουργείου (ΓΔΙΕ). Επισημαίνεται ότι το 2014 είχαν μεν καταβληθεί από τη ΓΔΙΕ 208 εκ., αλλά όχι σε σχέδια που είχαν ξεκινήσει την επένδυσή τους, πολλώ δε μάλλον είχαν ολοκληρώσει σημαντικό μέρος της. Αντιθέτως, η απολύτως πλασματική εικόνα μεγάλης «απορρόφησης» των κονδυλίων των Ν.3299/2004 και 3908/2011 προκύπτει από το ότι τα 109 εκ. από τα 208 εκ. είχαν καταβληθεί εν είδει προκαταβολής, πριν από οποιαδήποτε έναρξη υλοποίησης επενδυτικού σχεδίου, που έφθανε έως και το 100% της ενίσχυσης, χωρίς απολύτως καμία διαδικασία ελέγχου και με μόνη προϋπόθεση την προσκόμιση εγγυητικής επιστολής εκ μέρους του επενδυτή.

 

Συμπεράσματα: Για μια πραγματικά φιλοεπενδυτική πολιτική

Οι πολιτικές δυνάμεις του άλλοτε δικομματισμού, που εγκαλούν τη σημερινή κυβέρνηση για έλλειψη «φιλο-επενδυτικής» προσέγγισης και για διαχειριστική αδυναμία, διαμόρφωσαν διαχρονικά ένα θεσμικό πλαίσιο για την ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων στρεβλό και ανορθολογικό, που ως εκ τούτου ήταν όχι μόνο τελικά αντι-αναπτυξιακό αλλά και ευνοούσε κάθε είδους πελατειακές παρεμβάσεις. Σε αυτά τα εξαρχής στρεβλά χαρακτηριστικά θα πρέπει να συνυπολογιστεί και η πλημμελής υλοποίηση καθώς και η απουσία σαφώς προσδιορισμένων διαδικασιών, που δημιουργούσε συχνά αξεπέραστα προβλήματα στους επενδυτές που υποτίθεται μεταχειριζόταν με «φιλικό» τρόπο. Είναι προφανές ότι όλες αυτές οι αστοχίες διαμόρφωναν ένα διάτρητο πλαίσιο, που μπορούσαν να εκμεταλλεύονται κάθε είδους επιτήδειοι βρίσκοντας πλήθος παράθυρα ευκαιρίας για διαφθορά και ύποπτη συναλλαγή.

Αυτή την κατάσταση, που απέβαινε ταυτόχρονα σε βάρος και της υγιούς επιχειρηματικότητας και του δημόσιου συμφέροντος, κληθήκαμε να διαχειριστούμε ως νέα κυβέρνηση το 2015. Δεν ισχυριζόμαστε ότι θεραπεύσαμε όλες τις αδυναμίες, ωστόσο σε πολύ λίγο χρόνο συγκριτικά με τις προηγούμενες δεκαετίες κακοδιαχείρισης πετύχαμε να διεκπεραιώσουμε τις περισσότερες εκκρεμότητες και βάρη του παρελθόντος, που οι προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες «έσπρωχναν» στους επόμενους. Ταυτόχρονα, καταστρώσαμε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη, που υπηρετεί τον ευρύτερο στρατηγικό στόχο να μεταβεί η χώρα σε ένα βιώσιμο, ανταγωνιστικό αλλά και κοινωνικά δικαιότερο αναπτυξιακό υπόδειγμα, στο πλαίσιο άλλωστε που ορίζει και ο εθνικός αναπτυξιακός σχεδιασμός («Ελλάδα: Μια στρατηγική ανάπτυξης για το μέλλον») που για πρώτη φορά σήμερα διαθέτουμε, παρά τις μεγαλεπήβολες διακηρύξεις των προηγούμενων κυβερνήσεων.

 

(Πρώτη δημοσίευση: ΧΡΟΝΟΣ, 26 Οκτωβρίου 2018)