Η έκθεση της Άρτεμης Αλκαλάη με θέμα το σημερινό πρόσωπο των Ελλήνων διασωθέντων Εβραίων του Ολοκαυτώματος αφορά μια ιστορική πραγματικότητα πριν από εβδομήντα χρόνια, αλλά η σημερινή συγκυρία την κατέστησε τραγικά επίκαιρη.

Η Αλκαλάη δημιουργεί πορτραίτα ανθρώπων που ξέφυγαν από βίαιο θάνατο αλλά κουβαλούν τη μαρτυρική μνήμη της τραγωδίας που βίωσαν, αλλά και των δικών τους ανθρώπων, της γενιάς τους, που δεν τα κατάφεραν. Προσωπογραφίες ηλικιωμένων μέσα στα σπίτια τους, με φόντο την αρχετυπική μορφή του οίκου, εικαστική δημιουργία της καλλιτέχνιδος σε ποικίλες παραλλαγές υλικών και πλαστικής. Μοναδικό εμφανές κοινό τους γνώρισμα το ρυτιδωμένο, γυμνό χέρι με το τατουάζ-ταυτότητα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η εικαστικός αναζήτησε τους επιζώντες σε διάφορες χώρες όπου διαμένουν σήμερα, ακολουθώντας την εβραϊκή διασπορά. Πλάι στα έργα βρίσκεται το όνομα του προσώπου, όπως και η πόλη όπου ζει. Στη φωτογραφία ενός άνδρα στο Τελ Αβίβ, κάτω αριστερά παρατηρώ μια σειρά αντικειμένων που τραβά την προσοχή μου! Πρόκειται για μια χαμηλή, απλή βιτρίνα, όπου στριμώχνονται προπολεμικά κουζινικά σκεύη αλουμινίου σε λιτές φόρμες, άλλα με καμπύλες, ένα με τελείωμα δαντέλας… Δεν μπορούσα να καταλάβω τι έκαναν τα αντικείμενα αυτά εκεί. Έδειχναν μουσειακά περισσότερο, παρά διακοσμητικά ή χρηστικά. Δεν ήταν όμως πολυτελή, ώστε να κοσμούν ένα σαλόνι. Δεν μπόρεσα να αντισταθώ και ρώτησα την αυτόπτη μάρτυρα του χώρου. Η εξήγησή της ήταν ενδιαφέρουσα και συγκινητική: η φωτογραφία ήταν τραβηγμένη στο Μπέιτ Άβοτ, (Το Σπίτι των Γονιών μας) το οποίο βρίσκεται στην πόλη Πετάχ Τίκβα, έξω από το Τελ Αβίβ. Πρόκειται για ένα γηροκομείο ιδρυθέν από την οικογένεια Ρεκανάτι για τους επιζήσαντες ομοεθνείς τους από τη Θεσσαλονίκη, αλλά και όσους εβραίους μιλούσαν ελληνικά, γαλλικά και λαδίνο, θύματα του ναζισμού. Στον χώρο του ιδρύματος λειτουργεί το Κέντρο Εβραϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης και της Ελλάδος. Φωτογραφίες της αγαπημένης πόλης, αντικείμενα από τη χαμένη ζωή εκεί, αλλά και η αγάπη για την κοινή γλώσσα και καταγωγή τους, αποτελούν ένα μουσείο που ανασυστήνει ένα μέρος της ιστορίας της μακεδονικής πρωτεύουσας. 

Ο πυρήνας αυτός των Θεσσαλονικέων με την ξεχωριστή ιστορία, αφού επιβίωσε της γερμανικής θηριωδίας, είχε να επουλώσει και το τραύμα του ξεριζωμού, της απώλειας της πατρίδας. Αυτή την πατρίδα κουβαλούν μέσα τους στην όγδοη και ένατη δεκαετία της ζωής τους και την αναπαριστούν πολύ μακριά από την Ελλάδα, διατηρώντας και θεραπεύοντας τη μνήμη. 

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στην καρδιά της Αθήνας και του προσφυγικού μαρτυρίου χιλιάδων ανθρώπων από τη Μέση Ανατολή, που μετακινούνται προς μια Ευρώπη που σχοινοβατεί μεταξύ της αναζωπύρωσης της φασιστικής ιδεολογίας και πρακτικών και της ανθρωπιστικής της κληρονομιάς. Το ερώτημα είναι κυρίαρχο: για ποιο χρόνο μιλούν τα πρόσωπα στις φωτογραφίες, για το παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον;