Ένα μικρόσωμο βιβλίο με «μικρόσωμους» και «αόριστους» ήρωες. Ένα βιβλίο του οποίου η κυριολεξία των φανταστικών περιπλανήσεων αναδύεται μέσα από την ακριβόλογη μεταφορά του οικείου και του επίκαιρου, δυναμιτίζοντας διαρκώς την εμπιστοσύνη του αναγνώστη στα μέσα που κάθε φορά επιστρατεύει ώστε να διαβάσει με επάρκεια τα 12 διηγήματα του Σπύρου Λ. Βρεττού. Με όχημα τη βασανισμένη γλωσσική απλότητα, προερχόμενη λες από καθαρτήριο των πάσης φύσεως σχημάτων και ιδιωμάτων, ο συγγραφέας –δαιμονικά εμπρόθετος, κατά τη γνώμη μας– παραδίδει 12 εκδοχές ρήξης της πραγματικότητας, της οποίας, ωστόσο, την εμπειρία μετέρχεται.

Τόσο οι αφηγηματικές τεχνικές όσο και οι μεταφυσικές ολισθήσεις συνθέτουν ένα ποικιλόμορφο, σθεναρό και αναγνωρίσιμο πλέγμα, καθιερώνοντας, μαζί με το γλωσσικό στίγμα, τη δύναμη της μυθοπλασίας και τη συχνή, ποικιλότροπη  συνομιλία με τις εικαστικές τέχνες, συνθήκη ύφους για τον γνωστό ποιητή μα νεοσύστατο εκδοτικά πεζογράφο Σπύρο Βρεττό. 

Πιο συγκεκριμένα, η ευρεία γκάμα των διηγηματικών φωνών υπακούει, άμεσα ή έμμεσα, σε μια ακουστική συνθήκη.  Κι αυτό, διότι, εκτός των έντονα δραματικών μονολόγων, συγχρονισμένων με το δράμα του καιρού μας, ακόμη και η ξένη προς τους ήρωες φωνή ενός γ΄ προσώπου παρακολουθεί και αναπαριστά με αλλόκοτη αθωότητα την ενδογλώσσα τους, προκαλώντας στον αναγνώστη αμηχανία και υπερένταση της ακοής. Εν ολίγοις, οι ήρωες του Ένας αόριστος άνθρωπος βιώνουν μια περιπέτεια που  διαθέτει πάντα ορατό ή αδιόρατο ηθικό παρονομαστή, σκοντάφτοντας διαρκώς στους τοίχους της γλώσσας τους. Όσον αφορά στον μεταφυσικό αέρα της συλλογής, γκρεμίζει συθέμελα τα λογικά δεδομένα και, μάλιστα, τόσο ισχυρότερα καταλύει το πραγματικό όσο αυτό έχει δοθεί με όρους φιλικής οικειότητας, γνωστό και λεπτομερειακό. Ένα στοιχείο που καθιστά τη «μεταφυσική ανατροπή» (συμπτώσεις, φασματικές καταστάσεις, στοιχειώσεις της διαίσθησης και του δικαίου, κ.ά.) σαρωτική είναι το απαραβίαστο της γλωσσικής συνθήκης, η εξαντλητική, δηλαδή, απλότητα με την οποία ο Βρεττός υποδέχεται κάθε «κάτοικο» της πεζογραφίας του, από έναν ρηματικό τύπο μέχρι έναν κατηγορούμενο για φόνο και από ένα αρχικό γράμμα ονόματος μέχρι τα ρόδια μιας νεκρής φύσης.

Τέλος, εκτιμούμε πως, μέσα στην ευάριθμη και άξια παραγωγή του διηγήματος και της μικρής φόρμας κατά την τελευταία τουλάχιστον πενταετία στη χώρα μας, τα διηγήματα της συλλογής Ένας αόριστος άνθρωπος αποτελούν έναν σημαντικότατο σταθμό. Κάτι από τη σκοτεινή αγωνία που μετουσίωσε σε λογοτεχνική πράξη ο Ρεαλισμός στα τέλη του 19ου αιώνα –αγωνία που, ωστόσο, φέρει όλα τα διδάγματα ενός υψηλόφρονος Ρομαντισμού– μοιάζει να αναβιώνει στα διηγήματα του Σπύρου Βρεττού, που ξέρει να δίνει, με όρους τόσο σύγχρονους και στη συνολική τους σύνθεση πρωτότυπους, την αβάσταχτη «αοριστία» μας.

 

(Πρώτη δημοσίευση: ΧΡΟΝΟΣ, 30 Απριλίου 2017)