Πρόσφατα, ζητήθηκε επιτακτικά από τον φωτογράφο Δημήτρη Κεχρή να αποκαθηλώσει τρεις φωτογραφίες του που παρουσιάζονταν σε έκθεση στο μουσείο Μπενάκη, με τον παράλογο ισχυρισμό πως εικονίζουν στιγμιότυπα από μια περφόρμανς, και συνεπώς οι φωτογραφίες ανήκουν στις καλλιτέχνιδες και πρέπει να φέρουν το δικό τους όνομα. Η υπόθεση φανερώνει αναμφίβολα τις σοβαρές παρανοήσεις που παρεπιδημούν ακόμη στην αντίληψη του μέσου της φωτογραφίας, ακόμη και από σύγχρονους καλλιτέχνες, οδηγώντας ενίοτε σε ακατανόητα διαβήματα.

Η πρακτική της φωτογραφίας έρχεται πλέον συνεχώς αντιμέτωπη με ισχυρά παράδοξα. Αφενός αμφισβητείται (άλλοτε βάσιμα και άλλοτε αβάσιμα, σίγουρα όμως με μεγάλες δόσεις υπερβολής) το δικαίωμα του φωτογράφου να εικονίζει πράγματα που εκτυλίσσονται στο δημόσιο χώρο. Η περιχαράκωση με διάφορους τρόπους της έννοιας της δημόσιας ιδιωτικότητας έρχεται να σφραγίσει την περίοδο στην οποία η ατομικότητα βασιλεύει όλων. Από την άλλη, ο δημόσιος χώρος σφυροκοπείται αδιάκοπα από κάμερες παρακολούθησης που καταγράφουν ακόμη και κατά παράβαση του νόμου. Η φωτογραφία δρόμου αντιμετωπίζεται από τη συνείδηση της ευρύτερης κοινής γνώμης με όλο και περισσότερη καχυποψία, ως ένα είδος ανεπιθύμητης εισβολής που πρέπει να αποτραπεί, ακόμη και χωρίς κανένα ουσιαστικό λόγο. Ο φωτογράφος, είναι αλήθεια, υπήρξε για πολλά χρόνια αγκάθι στα πλευρά της κρατούσας τάξης, παρεμβαίνοντας απρόσκλητος, καταγράφοντας τα σκοτεινά σωθικά της κοινωνίας, οπτικοποιώντας αυτά που όλοι απέφευγαν να δουν, ακόμη κι αν τα γνώριζαν. Είναι άραγε άνευ πολιτικού νοήματος η πλάγια ολίσθηση σε μια συνθήκη στην οποία θα απαγορεύεται σχεδόν η εικονοληψία σε δημόσιο χώρο, ακόμη κι αν έχουν σημειωθεί κρούσματα αυθαιρεσίας από μια μερίδα φωτογράφων; Ποιος θα επιχειρεί να ρίξει τώρα φως στα σκοτάδια της κοινωνίας; Μπορεί να προβάλλεται ανεμπόδιστα μόνο η διαφημιστική εικονογραφία που προβάλλει μια ζωή καταναλωτικά και ανερυθρίαστα χαρούμενη ακόμη και σε καιρό κρίσης; Ως αποτέλεσμα οι πολίτες εθίζονται στην ευχάριστη και συχνά ανώδυνη αυτοεικονοληψία, ο δημόσιος χώρος εξελίσσεται σε μια όλο και πιο νεκρή φωτογραφικά ζώνη, ενώ οι κάμερες παρακολούθησης μπορούν να τον επιτηρούν αδιάκοπα ανενόχλητες. Καμία επίκληση δικαιώματος ιδιωτικότητας δεν γίνεται πειστική, όταν δεν στρέφεται ενάντια σε κάθε σχετική δυνητική απειλή (όπως είναι η παρακολούθηση). Όμοια και αντίστροφα, θα περιορίζονταν δραστικά η εικονοληψία στο δημόσιο χώρο αν δεν φανέρωνε ανεπιθύμητα πράγματα, δηλαδή την ωμή αντίθεση με τη διαφημιστική υπόσχεση αδιατάρακτης ευτυχίας; Η απαγόρευση δημιουργίας εικόνων την εποχή που μυθοποιεί τη διαρκή εικονοποίηση, γεννά ερωτηματικά μεταξύ άλλων για το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στο προσωπικό και το κοινωνικό.

Συγχρόνως, εστιάζοντας στο αίτημα των περφόρμερ αναρωτιέται κανείς: σε ποιον ανήκουν τελικά οι εικόνες; Νομικά, το ζήτημα είναι λυμένο χωρίς περιστροφές: στο δημιουργό τους, ακόμη κι αν ένα απρόβλεπτο αίτιο εμποδίσει τη δημόσια έκθεσή τους. Πνευματικά, όμως; Ο Jean-Luc Godard έλεγε πως οι εικόνες δεν ανήκουν σ’ αυτούς που τις φτιάχνουν αλλά σ’ εκείνους που τις χρησιμοποιούν. Αυτούς δηλαδή που τις αφουγκράζονται, που μέσα από αυτές επιχειρούν να καταδυθούν στα μύχια του εαυτού και του κόσμου. Με την έννοια αυτή, οι εικόνες θα έπρεπε να περιβάλλονται από ένα ήθος συλλογικότητας. Μπορεί να διαμορφωθεί ένα τέτοιο ήθος σε συνθήκες απαγόρευσης για την παραγωγή και τη θέαση εικόνων; Πρωτίστως, είναι πλέον ζητούμενο ένα τέτοιο ήθος;