Πρόσφατα σχετικά, το σκάφος New Horizons της NASA φωτογράφισε ένα αστρικό σμήνος στις πιο μακρινές φωτογραφίες που έχουν ποτέ τραβηχτεί από τη Γη, σε απόσταση 6,12 περίπου δισεκατομμύρια χιλιόμετρα (41 φορές τη μέση απόσταση Γης-Ήλιου), σπάζοντας το ρεκόρ που κατείχε από το 1990 το Voyager 1. Για μια ακόμη φορά μας έφερε κοντά στη φαντασμαγορία του απώτερου διαστήματος, μορφοποιώντας ως ένα βαθμό πτυχές του αγνώστου. Η φωτογραφία, σε κάθε εκδοχή της, πάντα επεδίωκε να μας φέρει απέναντι σε καθετί μακρινό ή κοντινό, οικείο ή ανοίκειο. Εδώ και καιρό ταξιδεύει πλέον εκεί όπου ο άνθρωπος δεν μπορεί ακόμη, ανοίγοντας παράθυρα στο σκοτάδι. Στα τέλη του 19ου αιώνα μάλιστα διαπέρασε εντυπωσιακά το ανθρώπινο σώμα, με τις ακτινογραφίες που σήμερα πλέον έχουν μόνο διαγνωστική αξία. Ως τώρα, όμως, δεν είχαμε δείγματα εικόνων που να εικονίζουν τον κόσμο μέσα από το ανθρώπινο σώμα. Η Susan Sontag συνέδεσε τη φωτογραφία με την παραβολή του Πλάτωνα, με ένα παιχνίδι σκιών τις οποίες ο άνθρωπος, περιορισμένος εντός ενός σπηλαίου, αντιλαμβανόταν από όσους περνούσαν έξω από το άνοιγμά του. Η καλλιτέχνις Dani Lessnau από το Μπρούκλιν τοποθέτησε μια κάμερα σε μέγεθος καρφίτσας μέσα στο αιδοίο της, φωτογραφίζοντας με αυτήν τους ερωτικούς της συντρόφους, με τη συναίνεσή τους, χρησιμοποιώντας το σώμα της ως αγωγό του μέσου. Από τις απρόβλεπτες και ακανόνιστες σε σχήμα εικόνες με το μαύρο περιθώριο, για τις οποίες απαιτήθηκε ακινησία και παρατεταμένη λήψη, ξεπροβάλλουν θαμπές αντρικές μορφές. Μοιάζουν αρχαϊκές και παράλληλα σύγχρονες, σαν να αναδύονται από την προϊστορία της τεχνικής εικόνας και συγχρόνως από την αγωνιώδη επιθυμία μιας ολόκληρης εποχής να αποδεικνύει διαρκώς ότι δεν υπάρχει σημείο όπου δεν μπορεί να βρεθεί κάμερα, ότι δεν υπάρχει αδύνατη μορφή εικονοληψίας. Χωρίς τη συνοδευτική αφήγηση της κατασκευής τους βέβαια οι φωτογραφίες θα μπορούσαν να εκληφθούν ως τυπικές εικόνες pinhole. Από την ασίγαστη επιθυμία για νέα επιστημονική πληροφορία ως την εμμονική αναζήτηση της επιφαινόμενης πρωτοτυπίας, η νεωτερική ανάγκη του διαρκώς καινούργιου διαπερνά τη φωτογραφία αποφασιστικά.

Ο Γάλλος Gustave Courbet φιλοτέχνησε το 1866 την περίφημη ελαιογραφία Η προέλευση του κόσμου, η οποία σκανδάλισε τα ήθη της εποχής καθώς εικόνιζε, χωρίς περιστροφές και εικαστικά προσχήματα, ένα γυμνό, απρόσωπο γυναικείο σώμα με το αιδοίο σε πρώτο πλάνο. Στον πυκνό (πυρετωδώς εικονογραφημένο και πορνογραφημένο) καιρό που μεσολάβησε ήρθαμε χάρη στη φωτογραφία εγγύτερα στην αφετηρία της ζωής σε επίπεδο μακροκλίμακας όσο και μικροκλίμακας: από τις αφιλόξενες, παγωμένες εσχατιές του διαστήματος, όπου λανθάνουν μυστικά για την αφετηρία της ζωής, ως τις υπαινικτικές σκιές του γυναικείου κόλπου που συνιστούν εύγλωττη μεταφορά για τη βιολογική αρχή. Κι ενόσω η κάμερα αναπτύσσει επιδέξια κάθε εκφραστική της δυνατότητα, από την ιστορική camera obscura ως την εικονοποίηση από απόσταση, καθώς βυθίζεται στο ανθρώπινο σώμα και επιστρέφει ως ψηφιακό σήμα από το αρχέγονο έρεβος, το facebook μας προσγείωσε πρόσφατα στα ρηχά, κλείνοντας το λογαριασμό ενός χρήστη επειδή ανάρτησε, στον 21ο αιώνα πλέον, την «Προέλευση του Κόσμου». Η φωτογραφία τελικά προσπαθεί να φωτίσει πολλών ειδών σκοτάδια: από την ανεξερεύνητη σκοτεινή ύλη του σύμπαντος μέχρι τα ανήλια βάθη της ανθρώπινης κοινωνικής ύπαρξης. Ποιο σκοτάδι άραγε είναι πιο πυκνό;