Πρόσφατα σχετικά, το πρακτορείο Getty ανακοίνωσε ότι αποκλείει από τη βάση δεδομένων του τις φωτογραφίες μοντέλων με ρετουσαρισμένα σώματα (κάποια περιοδικά δημοσιεύουν ήδη αρετουσάριστα πορτραίτα διασημοτήτων). Η πολιτική αυτή αποτελεί εφεξής όρο στα συμβόλαια των συνεργαζόμενων φωτογράφων με στόχο την απεικόνιση στα μήντια πολλών γυναικείων και αντρικών σωματότυπων, και την αποδοχή της διαφορετικότητας. Το πρακτορείο, αναγνωρίζοντας την ανάγκη «ρεαλιστικής» και «δίκαιης οπτικής εκπροσώπησης», ανακοίνωσε ακόμη ότι οι πελάτες εμφανίζουν «τάση απομάκρυνσης από τις υπερβολικά ρετουσαρισμένες, αψεγάδιαστες εικόνες» και «αυξανόμενη ζήτηση για ρεαλισμό», και ότι η διαδικτυακή αναζήτηση με όρους όπως «χωρίς φίλτρο», «αυθεντικότητα» και «πραγματική ζωή» σημειώνει άνοδο έως και 200%.(1) 

Η μονομερής εμμονή σε ένα πρότυπο τείνει μάλλον να χειραγωγεί την πραγματικότητα, ενίοτε οδυνηρά, αντί να την αναπαριστά. Οι αισθητικές επεμβάσεις (πολλές για εξαιρετικά αμφίβολους λόγους), για παράδειγμα, αποτελούν πλέον μια τεράστια βιομηχανία στη σκιά της μόδας και της μηντιακής πανταχού παρουσίας των celebrities, που έχει στηριχτεί πολύ στη φωτογραφία. Σε έναν κόσμο σαρκοβόρα ανταγωνιστικό, όμως, στον οποίο πολλά πράγματα δεν είναι αυτό που φαίνονται (όπου το ξύλο συχνά μοιάζει με ξύλο, η ντομάτα θυμίζει ντομάτα, οι σχέσεις θυμίζουν σχέσεις, η δημοκρατία μοιάζει με δημοκρατία), πόσο μεμονωμένο φαινόμενο συνιστά η «μη ρεαλιστική» απεικόνιση ενός γυναικείου σώματος; Σε μια πλήρη αντιστροφή όσων η ίδια η μόδα καθιέρωσε εδώ και δεκαετίες, άνθρωποι υπέρβαροι, δύσμορφοι, με κινητικά προβλήματα παρελαύνουν ως μοντέλα σε πασαρέλες, καθώς η βιομηχανία μοιάζει να αναζητά εξιλέωση στα μάτια του ευρύτερου κοινού με όρους πολιτικής ορθότητας. Ίσως να διαβλέπει επίσης ότι η απόπειρα πειθαναγκασμού στην μίμηση του υποτιθέμενου ‘τέλειου’ σώματος άγγιξε επιθετικά ένα άνω όριο. Για να διευρύνει πλέον το κοινό (και τελικά τα κέρδη) της πρέπει να βυθιστεί στη διασπορά σωματότυπων της αδιαβάθμητης μάζας. 

Ο ιστορικός της φωτογραφίας John Tagg όρισε ως ρεαλιστική τη φωτογραφία που δεν έχει απλά νατουραλιστική πιστότητα, αλλά διαθέτει στοιχεία κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας. Άραγε η στάση του Getty συνιστά επιστροφή σε καποιας μορφής αντιπροσωπευτικότητα ή ωμή αυθεντικότητα, ή μια στροφή προσεκτικά υπολογισμένη με βάση τις τρέχουσες τάσεις; Ικανοποιεί η νέα προσέγγιση του σώματος τις όψιμες ευαισθησίες της λαμπερής βιομηχανίας ή μήπως λανθάνει εδώ κάποια αθέατη κοινωνική μηχανική; Μήπως υπερασπίζεται την, συχνά εκκεντρική, διαφορετικότητα μιας βιομηχανίας που επιχειρεί να αιχμαλωτίζει την κερματισμένη δημόσια προσοχή, ως σπάνιο, θηλυκού γένους, τρόπαιο; Μπορεί ένα προϊόν, τελικά, να είναι πλέον θελκτικό όταν προτείνεται από έναν τυχαίο εκπρόσωπο του μέσου όρου; Πόσο κοντά σ’ αυτόν τον μέσο όρο αντέχει να φτάσει η «δίκαιη οπτική εκπροσώπηση»; Και πώς ολίσθησε η λέξη δικαιοσύνη, με όλο το ηθικό και πολιτικό της βάρος, στο προωθητικό λεξιλόγιο της ελεύθερης αγοράς;

Η νευρική ανορεξία χτυπά την πόρτα νέων ανθρώπων, χάρη στην αγκίστρωση σε μια άπιαστη όσο και αυθαίρετη «ιδανικότητα»· η παχυσαρκία, από την άλλη, εξαπλώνεται μαζικά χάρη στις χαμηλής ποιότητας και υψηλής θερμιδικής αξίας τροφές που διαδίδει πάλι η γλαφυρή τεχνική εικόνα. Και το ανθρώπινο σώμα αγωνίζεται σισύφεια να ισορροπήσει ανάμεσα σε ετερόκλητους ρόλους και εικονικά κελεύσματα. Έτσι, η πικρή αυτοειρωνεία στο στίχο του Ντίνου Χριστιανόπουλου γίνεται αναπόφευκτα επίκαιρη, καθώς διαπιστώνει πως «βρίσκει κανείς τόσους τρόπους για να επιμεληθεί την καταστροφή του».(2)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. http://www.protothema.gr/world/article/717629/apofasi-stathmos-to-getty-images-apagoreuei-tis-retousarismenes-fotografies-modelon/

2. Από το ποίημα «Εγκαταλείπω την ποίηση» (1956).