Το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης ξεδίπλωσε ένα πλήθος από τραγικές πτυχές μιας περιπέτειας χωρίς ορατό τέλος. Ποτέ όμως δεν γνωρίζουμε αρκετά. Και ίσως αγνοούμε τα χειρότερα. Οι φωτογραφίες του Άρη Μεσσήνη από τα ξύλινα σκάφη που έπλεαν μεσοπέλαγα της Λιβύης, με εκατοντάδες στριμωγμένους Αφρικανούς πρόσφυγες να ασφυκτιούν για μέρες ολόκληρες, συνιστούν μια απόδειξη. Τα ξεχειλισμένα από ανθρώπους ακυβέρνητα σκάφη περίμεναν, σε σκηνές που θυμίζουν οργανωμένο δουλεμπόριο, να ανακαλυφθούν από τις σωστικές αρχές. Όταν τελικά εντοπίστηκαν, δεκάδες προσφύγων είχαν ήδη ξεψυχήσει. Στοιβαγμένοι σε απόσταση ανάσας, ζωντανοί και νεκροί μαζί σε μια ζοφερή αγκαλιά, παρασύρονταν από τα ρεύματα του πελάγους. Άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους πέθαιναν σώμα με σώμα, τερματίζοντας άδοξα το μεγάλο ταξίδι προς τη σωτηρία. Οι κιβωτοί μάλλον δεν γλυτώνουν πάντα από τον κατακλυσμό. Οι εικόνες του Άρη Μεσσήνη από τους δύσμοιρους που έχουν παραδοθεί στον ύπνο του θανάτου στην καμπίνα του σκάφους, φέρνουν στο νου τον άνθρωπο σαν πραγματικό αγρίμι, μακριά από τα φώτα και το λούστρο του πολιτισμού, που αγωνίζεται με κάθε τρόπο να επιβιώσει, μέσα από κάθε δοκιμασία. Ποτέ ίσως τα τελευταία χρόνια ζωή και θάνατος δεν φάνηκε να συμβιώνουν υποχρεωτικά τόσο κοντά, παρότι ο πολιτισμός τα έχει αποφασιστικά διαχωρίσει.

Οριακές καταστάσεις όπως αυτή επιτρέπουν να σκεφτεί κανείς τη φωτογραφία ως μέσον που, παρόλες τις διαφημισμένες ατέλειές του, θα έπρεπε ίσως να το εφεύρουμε ακόμη κι αν δεν υπήρχε, για να αποκτούμε μαρτυρία, να κοινωνούμε το απροσμέτρητο εύρος και τον τρόμο της μικρής και μεγάλης ανθρώπινης αφήγησης, που υπερβαίνει συχνά την ασφαλή προβλεψιμότητα της θεωρίας και την αβασάνιστη σχετικοποίηση των πάντων. Την ίδια στιγμή, το αδιέξοδο καραδοκεί. Εξοικειωνόμαστε με τη σκοτεινή άβυσσο των ανθρώπινων βασάνων καταλήγοντας σε μια δεξαμενή οπτικών, εξ αποστάσεως, βιωμάτων και τη στιγμή ακριβώς που μας ραγίζουν παραχωρούν τη θέση τους σε άλλα. Γιατί οι ειδήσεις αλλάζουν συνέχεια; Συμβαίνουν διαρκώς άξια αναφοράς και απεικόνισης πράγματα παντού στον πλανήτη; Ή μέσα από τη διαρκή αυτή ολίσθηση οι άνθρωποι παραμένουν ανέστιοι, αδύναμοι να εστιάσουν κάπου σταθερά; Δεν μπορούμε να πενθήσουμε λίγο αυτούς τους ανθρώπους πριν την επόμενη εικόνα;

Εδώ αναδύεται ένα παράδοξο: η αξία της φωτογραφίας δεν βρίσκεται πλέον ίσως μόνο στο ότι συνιστά έντεχνη και απαραίτητη μαρτυρία, αλλά επίσης στο ότι ως ακίνητη εικόνα την εποχή της ιλιγγιώδους ηλεκτρονικής ταχύτητας επιβραδύνει τη διαρκή διαφυγή του βλέμματος. Συγχρόνως και αντίστροφα, τη διευκολύνει κιόλας καθώς, αποτελώντας μέσον διαρκούς επέκτασης του βλέμματος προς κάθε κατεύθυνση (προς το επικό, το τραγικό, το καθημερινό, το ηδονικό, το γραφικό), γίνεται αντιληπτή πλέον ως αναπόδραστη μείξη ή ακολουθία όλων αυτών και ίσων άλλων. Αυτό που χάνεται, ίσως μη αντιστρεπτά, είναι ο διαυγής χρόνος με τη μία μεμονωμένη φωτογραφία, την εποχή ακριβώς που έχουμε ίσως τα περισσότερα εργαλεία για να την ερμηνεύσουμε βαθύτερα. Ποτέ η φωτογραφία δεν μας έφερνε τόσο κοντά, κρατώντας μας συγχρόνως αρκετά μακριά, κάπου απροσδιόριστα ανάμεσα στην απόλυτη ευκρίνεια και τη διάχυτη αοριστία. Όταν μπορείς δυνητικά να αγγίξεις κάθε πληροφορία, όλα μοιάζουν να προσπερνούν ξώφαλτσα, το βλέμμα δεν καρφώνεται πουθενά. Στο μεταξύ τα τραγικά γεγονότα, όπως αυτά των φωτογραφιών του Μεσσήνη, χάσκουν σαν βαθιά, ανοικτή πληγή.