Τα αναλογικά χρόνια οι φωτογράφοι ανέπτυξαν πολλαπλές δεξιότητες, σε μια προσπάθεια να κατακτήσουν ένα προσωπικό ύφος, να διαπεράσουν τη συνήθη αντίληψη του κόσμου: από ιδιαίτερους τεχνικά και αισθητικά τρόπους προσέγγισης του μέσου, μέχρι προσωπικές εκδοχές της καθαρής φωτογραφίας. Το κουτί της Πανδώρας άνοιξε κυριολεκτικά με τη μοντερνιστική έκρηξη, τα χρόνια κυρίως του ’20, όταν το λεξιλόγιο της φωτογραφίας εμπλουτίστηκε με πολλά καινούρια ιδιώματα και γνώρισε τη γόνιμη συνεργασία με άλλες εικαστικές τέχνες και με την τυπογραφία. Πολύ αργότερα ο Garry Winogrand, με τη γνωστή φράση «φωτογραφίζω κάτι για να δω πως θα δείχνει φωτογραφημένο», υπέδειξε με σαφήνεια το διαχωρισμό της φωτογραφικής εικόνας από την απλουστευτική πρόσληψή της ως στένσιλ της πραγματικότητας. 

Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει δραστικά χάρη κυρίως στο Photoshop, τη μαγική αυτή μπαγκέτα που κρατά στα χέρια του κάθε ασκούμενος εικονοποιός-μάγος. Το λογισμικό αυτό, με τις ανεξάντλητες μικρές και μεγάλες δυνατότητες επεξεργασίας που διανοίγει, έχει επιδράσει αθόρυβα στην οντολογία της φωτογραφίας. Καθετί πλέον που μοιάζει να αποκλίνει, ελάχιστα έστω, από την κοινή πραγματικότητα δεν θεωρείται δυνητικά προέκταση της υφιστάμενης γνώσης, καινούριο βλέμμα στο γνωστό κόσμο αλλά, σχεδόν ανακλαστικά, αποτέλεσμα επεξεργασίας στη θερμοκοιτίδα της οθόνης από την οποία οφείλει να εκκολάπτεται καθετί διαφορετικό. Φαντασία και επινοητικότητα εξορίζονται πλέον, σε ικανό βαθμό, για να χωρέσουν βολικά στις προσχεδιασμένες επιλογές ενός προγράμματος. Η κοινή πραγματικότητα μοιάζει να υφίσταται μια αφόρητη κανονικοποίηση, τη μετατροπή της σε ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Σαν να αρνούμαστε, κατά μία έννοια, να δούμε τον (φωτογραφημένο) κόσμο ως έχει και να δεχόμαστε μια εκδοχή του εξαρχής στενεμένη. Και καθώς οι δυνατότητες της τεχνολογίας διευρύνονται διαρκώς, οι βαθμοί ελευθερίας της όρασης μοιάζει προδιαγεγραμμένο να συρρικνώνονται. Στον αντίποδα ακριβώς, βέβαια, στα χρόνια της αναλογικής φωτογραφίας είχε εναποτεθεί επί μακρόν αδιαμφισβήτητη όσο και παράλογη πίστη στην ακριβή αναπαράσταση του κόσμου.

Ίσως η εξέλιξη αυτή να οφείλεται στο ότι ο κόσμος της τεχνολογίας, σε μια περίοδο αυξημένης αν όχι βίαια επιταχυνόμενης ρευστότητας, τεχνητός και κατασκευασμένος καθώς είναι, αποτελεί τη νέα οικουμενική σταθερά, προβάλλοντας λιγότερο απειλητικός από το αχανές άγνωστο εκεί έξω. Συγχρόνως και αντίστροφα, επιτείνει τη ρευστότητα αφού τίποτε δεν θεωρείται καθορισμένο. Καθετί που διασχίζει την οθόνη είναι δυνητικά (όσο και επιφανειακά) ελέγξιμο. Παράλληλα, ο ψηφιακός κόσμος αναδύεται σταδιακά ως νέα μορφή πραγματικότητας, καλύπτοντας τον παλιό τρισδιάστατο κόσμο με τέχνη και γοητεία, ενόσω συνεχίζει να διαστέλλεται εκρηκτικά. Η τεχνολογία ρουφά έτσι την πραγματικότητα και την επιστρέφει παραμορφωμένη, εξωραϊσμένη, μακιγιαρισμένη, σε απεριόριστα αντίτυπα και παραλλαγές. Η αισθητή πραγματικότητα εκτός οθόνης, βέβαια, μέσα από την αναπόφευκτη επαναληπτικότητα και την όποια κοινοτοπία της, ζητά ακόμη το λόγο. Συνεχίζει να προσφέρει νέους συσχετισμούς δεδομένων, καινούρια πεδία οπτικής εξερεύνησης, καθώς ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν σταματά να μεταλλάσσεται ποικιλοτρόπως. Ο Brassaï, όταν του προσέδωσαν μεσοπολεμικά την ετικέτα του σουρεαλιστή, απάντησε «φωτογραφίζω την πραγματικότητα γιατί τίποτε δεν είναι πιο σουρεαλιστικό από αυτό», υποδεικνύοντας ποιητικά τις κρυμμένες δυνατότητες στο φαινομενικά στενό χώρο ανάμεσα στην πρωτογενή αντίληψη και τη φωτογραφική της απόδοση. Ο σύγχρονος σουρεαλισμός είναι ίσως η αποξένωση από την κάθε λογής πραγματικότητα μέσα από την εισαγωγή της στην ψηφιοποίηση και την έξοδό της ως απέραντη θάλασσα εικόνων.