Όταν στα τέλη Μαρτίου του 1975 η Εμμανουέλα κάνει την εμφάνισή της στις σελίδες του ελληνικού Τύπου, η ταινία είχε ήδη προκαλέσει σάλο στις χώρες όπου είχε προβληθεί και κουβαλούσε την φήμη της ταινίας-σκάνδαλο. Μία σειρά από διαφημίσεις την παρουσιάζουν ως θρυλική ταινία, η οποία, στη Γαλλία μάλιστα, είχε πραγματοποιήσει ανεπανάληπτο ρεκόρ εισιτηρίων: ένα εκατομμύριο εννιακόσιες πενήντα χιλιάδες θεατές, ένας αριθμός που, όπως γράφεται, δεν πρόκειται να ξεπεραστεί ποτέ.(1) Η ταινία ξεκίνησε να προβάλλεται τη Δευτέρα 31 Μαρτίου σε δεκατρείς αθηναϊκούς κινηματογράφους,(2) με τις κριτικές των εφημερίδων να είναι αντικρουόμενες σχετικά με το αν ήταν παραγωγή καλλιτεχνικών προδιαγραφών ή ταξινομούνταν στα συνήθη σοφτ πορνό της εποχής, πολλώ δε μάλλον δεδομένης της «επιθετικότητας» που χαρακτήριζε τη σεξουαλική συμπεριφορά της πρωταγωνίστριας και προκαλούσε αμηχανία. Όπως έγραφε, μάλλον θετικά διακείμενος, ο Νέστορας Μάτσας στις σελίδες της Βραδυνής, «η ταινία είναι χυδαία, αλλά δεν είναι απωθητική. Διακρίνεται από τον άκρατο ερωτισμό, αλλά πίσω από αυτόν το χείμαρρο του σεξ υπάρχει ένας κάποιος ψυχισμός, η δίψα της νέας κοπέλας να γνωρίσει την ολοκληρωμένη μορφή του έρωτα, που οδηγεί στον παροξυσμό και στην απόλυτη μέθη».(3)

Παρ’ όλα αυτά, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν και πολύ καλά για την Εμμανουέλα. Η ταινία μετατράπηκε γρήγορα σε προσφιλές θέμα συζήτησης από σχολιαστές των «δημοσίων ηθών», όπως ο νεαρός δημοσιογράφος Γιώργος Τράγκας που ως ειδικός αποφάνθηκε ότι η Εμμανουέλα «το πάει σύννεφο» και ότι «μπροστά της η Μαρία Σνάιντερ υπήρξε Αρσακειάδα».(4) Οι αθηναϊκές εφημερίδες έκαναν συνεχή αφιερώματα στην ταινία, αλλά και στο θέμα της «ασυδοσίας του πορνό», με τις απόψεις να είναι μάλλον αρνητικές. Ειδικοί και μη εξέφραζαν τον προβληματισμό τους για τα ήθη που κόμιζε η εκ Παρισίων και μέσω Μπανγκόκ Ολλανδέζα πρωταγωνίστρια (να, λοιπόν, και μία ακόμα ενδιαφέρουσα διάσταση πρώιμης παγκοσμιοποίησης) και την έντονη ανησυχία τους για το «πού (το) πήγαινε η κοινωνία», κατά το κοινώς λεγόμενο. 

Για ποιο λόγο η ταινία Εμμανουέλα κατέστη ένα τεράστιο θέμα των ημερών; Σε τι οφείλεται ο σάλος που προκλήθηκε, λαμβάνοντας υπόψη τον καταιγισμό ταινιών σοφτ πορνό, που ποτέ δεν υποκίνησαν ανάλογης έκτασης κριτική; 

Το μοντέλο που φέρνει η Εμμανουέλα είναι κυριολεκτικά εκτός τόπου και χρόνου. Θα λέγαμε ότι ανθρωπολογικά είναι πολύ κοντά σε ό,τι αποθέωσε, από τις αρχές όμως της επόμενης δεκαετίας, ο νεοφιλελευθερισμός. Ίσως λοιπόν δεν είναι σύμπτωση που η μόνη ερώτηση που διατυπώθηκε στη Βουλή σχετικά με την «απαράδεκτη επέμβασιν της δικαστικής εξουσίας», όπως αναφέρεται, «σε θέματα καλλιτεχνικής και ηθικοπλαστικής φύσεως» υπογράφηκε από βουλευτές οι οποίοι τα επόμενα χρόνια θα πρωτοστατήσουν στην έλευση των ιδεών του νεοφιλελευθερισμού στην Ελλάδα, όπως, μεταξύ άλλων, ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος και ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος. Σε σχετική ερώτησή τους οι βουλευτές ζητούσαν την απόσυρση του προπολεμικού νόμου και την κατάρτιση ενός σύγχρονου νόμου περί «πορνογραφίας», στον οποίο θα είχαν ενσωματωθεί όλες οι σύγχρονες εξελίξεις των «κοινωνικοηθικών συνθηκών».(5)

Εν κατακλείδι, η ταινία Εμμανουέλα την άνοιξη του 1975 αποτέλεσε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον περιστατικό λογοκρισίας στην Ελλάδα με πολλαπλές αναγνώσεις για τον σύγχρονο ερευνητή. Σε μία χώρα που τη δεδομένη στιγμή είχε σε πρώτο πλάνο τους δικούς της ήρωες (έναν χρόνο αργότερα, την Πρωτομαγιά του 1976, η Ελλάδα θα θρηνήσει το χαμό του πιο εκλεκτού παιδιού της), η ταινία κατάφερε να δημιουργήσει τον δικό της ιδιότυπο μύθο και να γίνει εφεξής συνώνυμο του ηδονισμού, πράγμα που ωραία αποδεικνύει το παρακάτω ειδησάριο για τη σύλληψη ενός μεσόκοπου τεχνίτη στους Αμπελοκήπους, όταν αυτός προκάλεσε μεγάλη φασαρία σε φαρμακείο που δεν του προμήθευε, όπως ζητούσε, διεγερτικά για τη λίμπιντό του φάρμακα: «Δεν τον συγκίνησε η Εμμανουέλα και έψαχνε για διεγερτικά» επισημαίνει η εφημερίδα!(6)

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. «Η πρωταθλήτρια ταινία στην ιστορία του γαλλικού κινηματογράφου». Έντυπη διαφημιστική καταχώριση στην εφημερίδα Βραδυνή, 29/3/1975.

2. Πρόκειται για τους κινηματογράφους Παλλάς, Ορφεύς, Πιγκάλ, Αθηνά, Ελληνίς, Νιρβάνα, Άνεσις, Γρανάδα, Πτι Παλαί, Ρόξυ, Παγκράτιον, Μετροπόλιταν και Μαργαρίτα.

3. «Εμμανουέλα, τύψεις και διάστημα». Βραδυνή, 1/4/1975.

4. «Μπροστά της η Μαρία Σνάιντερ υπήρξε… Αρσακειάδα». Βραδυνή, 1/4/1975.

5. «Και ερώτησις στην Βουλή για την Εμμανουέλα». Βραδυνή, 18/4/1975.

6. «Δεν τον συγκίνησε η Εμμανουέλα και έψαχνε για διεγερτικά». Το Βήμα, 22/4/1975.

 

(πρώτη δημοσίευση: περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ, 27 Noεμβρίου 2016)