Βρισκόμαστε μία περίπου εβδομάδα μετά τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές και η σκόνη του γεγονότος δεν έχει ακόμη κατακάτσει. Η επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ σε αυτή την αναμέτρηση ήταν μια εντυπωσιακή και αδιαμφισβήτητη νίκη των πολιτικών του μίσους, των διακρίσεων με βάση το φύλο, τη φυλή, τη θρησκεία, τη σεξουαλικότητα, των πολιτικών της βίας, του αποκλεισμού και της εξόντωσης –ηθικής και σωματικής– του «άλλου», όπως κάθε φορά αυτός ορίζεται. Ο πολιτικός θρίαμβος αυτών των πολιτικών ήταν περίτρανος, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η Χίλαρυ Κλίντον κατάφερε τελικά να συγκεντρώσει σε απόλυτους αριθμούς την πλειοψηφία των ψήφων του εκλογικού σώματος. Το γεγονός και μόνο ότι σχεδόν μισοί από τους ψηφοφόρους όχι μόνο δεν πτοήθηκαν αλλά εμπνεύστηκαν και επιβράβευσαν τους ακραίους τρόπους και λόγους της προεκλογικής εκστρατείας Τραμπ, δεν μπορεί παρά να αναγνωριστεί ως μια περίτρανη νίκη της ακροδεξιάς στις ΗΠΑ.

Για τους ηττημένους, μια μακρά και επίπονη περίοδος αναστοχασμού και διερώτησης έχει ξεκινήσει. Και οι ηττημένοι αυτής της αναμέτρησης δεν είναι βέβαια αποκλειστικά οι υποστηρικτές της Κλίντον ή τα στελέχη και οι οπαδοί του Δημοκρατικού Κόμματος. Ηττημένοι σε αυτή την αναμέτρηση είμαστε όλοι και όλες που αντιστρατευόμαστε τις πολιτικές του μίσους και του ολέθρου ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφοροποιήσεις και πολιτικές τοποθετήσεις μας. Η ήττα είναι βαριά και οι επιπτώσεις εκτείνονται διατλαντικά και σαν τσουνάμι απειλούν την ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα και πολιτική. Τα συγχαρητήρια της Μαρί Λεπέν για την «απελευθέρωση του αμερικανικού λαού» και η αποτίμηση των νεοφασιστών στην Ελλάδα «ότι τώρα είναι η ώρα των Ευρωπαίων και των Ελλήνων πατριωτών» αποτυπώνουν ξεκάθαρα τα χαρακτηριστικά και τις προκλήσεις της περιόδου που ακολουθεί.

Η αίσθηση της έκπληξης και του αιφνιδιασμού που άφησε η νίκη Τραμπ σε μεγάλη μερίδα της προοδευτικής διανόησης αναδεικνύει σίγουρα τα κενά, τις ελλείψεις και την ανάγκη αναδιοργάνωσης των τρόπων με τους οποίους κατανοούμε, καταγράφουμε και ερμηνεύουμε το πολιτικό στη συγχρονία. Η νίκη Τραμπ κατέδειξε περίτρανα την ύπαρξη ενός «άλλου» κόσμου, ενός παράλληλου κοινωνικού σύμπαντος που αναπτύχθηκε σχεδόν κάτω από το ραντάρ της κοινωνικής θεωρίας και ανάλυσης κατά την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία. Αν χαρακτηρίσουμε τις κοινωνικές ομάδες –ποικίλες και πολύμορφες και αυτές– που ανέδειξαν τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ ως ακραίες, αποτρόπαιες, παραπλανημένες ή απλά ως ορδές ηλιθίων θα έχουμε διαπράξει ένα ερμηνευτικό αλλά και πολιτικό λάθος επικών διαστάσεων.

Η μελέτη και η διερεύνηση των παράλληλων κόσμων που συναποτελούν τις σύγχρονες ευρω-αμερικανικές κοινωνίες φαίνεται να απαιτεί την αναδιοργάνωση των σχημάτων, των εργαλείων και ίσως των ίδιων των εννοιών της κοινωνικής και πολιτισμικής θεωρίας και κριτικής ανάλυσης. Ας πάρουμε για παράδειγμα την έννοια της επισφάλειας. Το θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συγκροτήθηκε και προτάθηκε αυτή η έννοια δεν μας προετοίμασε αρκετά ώστε να αναγνωρίσουμε έγκαιρα ότι οι πολιτικές του μίσους μπορούν και αυτές με τη σειρά τους να αναδειχθούν σε κυρίαρχες επιτελεστικές πρακτικές της επισφάλειας. Οι νικητές της πρόσφατης αναμέτρησης –όχι ο νέος πρόεδρος αλλά οι κοινωνικές ομάδες που τον ανέδειξαν– φαίνεται ότι αντλούν την κοινωνική τους δυναμική από συνθήκες επισφάλειας που έχουν πλήξει τα κατώτερα και μεσαία στρώματα των λευκών Αμερικανών. Πώς συνδέεται η επισφαλής υποκειμενικότητα των νικητών με τις πρακτικές επίθεσης και τη ρητορική και φυσική βία ενάντια σε ευάλωτες ομάδες των ηττημένων τις πρώτες κιόλας ημέρες της μετα-Ομπάμα περιόδου; Πώς δημιουργεί η επισφάλεια το κατάλληλο έδαφος για την εμπέδωση των πολιτικών του μίσους και της καταστροφής;

Οι επικλήσεις στην ενότητα, οι πρακτικές της ανυπακοής αλλά και η οργάνωση της αλληλεγγύης και της φροντίδας προς τους πιο ευάλωτους ήταν η πρώτη αντίδραση των ηττημένων στις ΗΠΑ. Η ανασύνταξη της πρώτης γραμμής και των μεθόδων άμυνας είναι απαραίτητη για την άμεση επιβίωση σε περίπτωση γενίκευσης της βίας και της εμπόλεμης κατάστασης που σταδιακά διαφαίνεται. Στην περίοδο που ακολουθεί καλούμαστε όμως να αναπτύξουμε και νέα αναλυτικά εργαλεία και οπτικές που θα μας επιτρέψουν τη θέαση και διερεύνηση για παράδειγμα των «άλλων» ευάλωτων και επισφαλών, εκείνων που αντί για την αλληλεγγύη επέλεξαν να εκφραστούν πολιτικά υιοθετώντας καλέσματα πολέμου και ολέθρου. Θα πρέπει αναλυτικά και πολιτικά να ασχοληθούμε με τα παράλληλα κοινωνικά σύμπαντα που μόλις έκαναν την θριαμβευτική εμφάνισή τους στην κεντρική πολιτική σκηνή. Θα χρειαστεί να αναμετρηθούμε με τις συντηρητικές ουτοπίες που κερδίζουν έδαφος σταθερά και μεθοδικά κατά την τελευταία δεκαετία και επιδιώκουν όχι την αλλαγή αλλά την επιστροφή σε μια χαμένη Εδέμ προνομίων των εκλεκτών. Για να θυμηθούμε εξάλλου τον Καρλ Μάνχαιμ, η επιστροφή σε μια φαντασιακή Εδέμ προνομίων των εκλεκτών είναι και το μόνο είδος ουτοπίας και πολιτικού οράματος που μπορεί να εκφράσει ο συντηρητικός κόσμος όταν έρχεται αντιμέτωπος με κάθε μορφή αλλαγής και με την απειλή της ανατροπής της ισχύουσας τάξης πραγμάτων.

Οι συντηρητικές ουτοπίες των κάθε λογής επισφαλών θα μας απασχολήσουν έντονα και πιεστικά την περίοδο που ακολουθεί.

 

(πρώτη δημοσίευση: περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ, 15 Noεμβρίου 2016)